Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rzeszowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie Wydział VI Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Barbara Frankowska

Protokolant: st. sekr. sądowy Halina Ramska

po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2015 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: B. B.

przeciwko: Gminie Miejskiej P.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej Gminy Miejskiej P. na rzecz powoda B. B. kwotę 498.611,24 zł (czterysta dziewięćdziesiąt osiem tysięcy sześćset jedenaście złotych 24/100) z ustawowymi odsetkami od dnia 28 kwietnia 2015r. do dnia zapłaty,

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie co do należności głównej,

III.  zasądza od pozwanej Gminy Miejskiej P. na rzecz powoda B. B. kwotę 51.705,27 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy siedemset pięć złotych 27/100) tytułem kosztów procesu,

IV.  nakazuje pobrać od powoda B. B. na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Rzeszowie kwotę 5.482 zł (pięć tysięcy czterysta osiemdziesiąt dwa złote) tytułem wpisu od rozszerzonego żądania pozwu,

V.  zwraca powodowi B. B. kwotę 805,46 zł (osiemset pięć złotych 46/100) tytułem niewykorzystanych zaliczek na wydatki.

Sygn. akt VI GC 322/13

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 28 kwietnia 2015 r.

Pozwem wniesionym w sprawie powód B. B. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) - (...) (...) wniósł o zasądzenie od pozwanej Gminy Miejskiej P. kwoty 498.611,24 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu.

W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 09 września 2010 r. pozwana (jako zamawiający) zawarła z powodem (jako wykonawcą) umowę o roboty budowlane dla inwestycji pod nazwą „Zachowanie obiektów dziedzictwa kulturowego D. z K. i (...) G. oraz ich adaptacja na cele turystyczne w Skansenie (...) w P.”. W drodze aneksu nr (...) z dnia 05 stycznia 2011 r. strony ustaliły wynagrodzenie powoda za roboty objęte umową na kwotę 1.438.450,55 zł brutto. Zgodnie z ww. umową podstawą wystawienia przez powoda faktury był potwierdzony przez pozwaną obmiar wykonanych robót wraz z protokołem odbioru i kosztorysem wykonawczym. W toku realizacji inwestycji pozwana Gmina zleciła powodowi do wykonania liczne roboty dodatkowe i zamienne, nierozerwalnie związane z tą inwestycją, wynikające z uwarunkowań: sztuki budowlanej, technicznych, funkcjonalnych, jakości wykonania robót i estetycznych. Roboty te miały być na bieżąco wykonywane, gdyż bez ich uprzedniego wykonania nie był możliwy postęp dalszych prac objętych umową, a pozwana domagała się zakończenia robót w umówionym terminie. Powód domagał się od pozwanej zawarcia umowy na roboty dodatkowe i zamienne, które wykonywał na jej zlecenie. Pozwana Gmina zapewniała powoda, że zapłaci wynagrodzenie za te roboty po przedstawieniu jej kosztorysu powykonawczego. Powód w umówionym przez strony terminie wykonał wszystkie prace objęte umową oraz zlecone przez pozwaną roboty dodatkowe i zamienne, pozwana dokonała ich odbioru, uznając wykonanie za bezusterkowe. Dalej powód wskazał, że sporządził kosztorysy powykonawcze na zlecone przez pozwaną roboty objęte umową stron oraz roboty dodatkowe i zamienne. Pozwana przekazała ww. kosztorysy inspektorowi nadzoru, który je zaakceptował. W oparciu o wskazane kosztorysy powód wystawił w dniu 29 lipca 2011 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 498.611,24 zł brutto z terminem zapłaty na dzień 28.08.2011 r. Powód wskazał także, że Urząd Miasta (...) wydał mu w dniu 11 lipca 2011 r. pisemne referencje, w których potwierdził, że w okresie od września 2010 r. do czerwca 2011 r. z należytą starannością wykonał prace budowlano-remontowe i instalacyjne na zadaniu pod nazwą „Zachowanie obiektów dziedzictwa kulturowego D. z K. i (...) G. oraz ich adaptacja na cele turystyczne w Skansenie (...) w P.”, wskazując że wartość robót wyniosła 1.937.061,00 zł. Podana kwota obejmuje wynagrodzenie powoda objęte umową stron w wysokości 1.438.450,55 zł oraz wartość robót dodatkowych i zamiennych w wysokości 498.611,24 zł.

Pozwana Gmina odmówiła jednakże zapłaty kwoty 498.611,24 zł. Powód złożył wniosek o zawezwanie pozwanej do próby ugodowej co do zapłaty ww. kwoty, jednakże strony nie osiągnęły porozumienia.

W odpowiedzi na pozew pozwana Gmina Miejska P. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzec kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwana wskazała, że umowa łącząca strony przewidywała jedynie roboty zamienne nie przewidując jednocześnie robót dodatkowych. Dalej podała, że konieczność wykonania robót zamiennych winna być poprzedzona sporządzonym przez strony protokołem stwierdzającym ich zasadność i ewentualnie zwiększenie kosztu wykonania zamówienia. Czynność ta pod rygorem nieważności winna być dokonana na piśmie, dlatego też w ocenie pozwanej Gminy powód wykonał roboty zamienne na swoje ryzyko bez dołożenia należytej staranności. Nadto pozwana wskazała, że zgodnie z umową stron zastosowanie materiałów innych niż wskazane w projekcie (zamiennych) wymagało uzyskania akceptacji konserwatora zabytków i projektanta a powód nie dopełnił ww. obowiązku. Strony ustaliły też niezmienność cen jednostkowych na podstawie, których rozliczano umowę oraz maksymalne wynagrodzenie za przedmiot umowy wynoszące 1.438.450,55 zł.

Pozwana przyznała, że strony uzgodniły kosztorys dotyczący wykonania instalacji ppoż., telewizyjnej, telefonicznej i internetowej, jednakże uzgodnień tych nie sfinalizowano w formie umowy. Dalej podała, że pismo powoda z dnia 29 kwietnia 2011 r. zawiera orientacyjny koszt robót dodatkowych rozpoczętych i wykonanych w 90 %, wskazując również, że roboty te nie były uzgodnione z pozwaną w sposób mogący stanowić podstawę zawarcia umowy, gdyż wykonawca nie przedstawił szczegółowo zakresu rzeczowego i finansowego robót. Nadto strony nie uzgodniły wynagrodzenia za roboty. Pozwana wskazała, że pisma powoda o wykonaniu robót innych niż określone w umowie miały charakter informacyjny powód bowiem nigdy nie przedstawił propozycji zawarcia umowy, dodając, że powoływanie się na inspektora nadzoru, który miał zlecać roboty zwiększające skutki finansowe umowy jest nieuzasadnione. Według pozwanej podpis inspektora nadzoru na zestawieniu różnicowym kosztów budowy jest bez znaczenia prawnego dla sprawy z uwagi na okoliczność, że pełnił on nadzór inwestorski tylko w zakresie wynikającym z umowy nr (...). Pozwana wskazała także, że pismo Burmistrza Miasta potwierdzające wykonanie robót dodatkowych jest faktycznie deklaracją zapłaty za roboty dodatkowe uzgodnione, a takich uzgodnionych robót dodatkowych, wynikających z umowy nie było.

Pismem z dnia 21 marca 2012 r. powód obszernie odniósł się do twierdzeń pozwanej wykazując – w swojej ocenie – ich bezzasadność. W szczególności powód wskazał, że to pozwana mimo pism i ponagleń z jego strony odmówiła sporządzenia aneksu do umowy, przy czym wykonane przez powoda roboty za wolą i zgodą pozwanej weszły do jej majątku i powinna ona liczyć się z obowiązkiem zapłaty za nie w oparciu o przepisy regulujące instytucję bezpodstawnego wzbogacenia. Powód zaznaczył także, że w jego ocenie konieczność wykonania wielu robót zamiennych i dodatkowych na spornym obiekcie spowodowana była w szczególności brakiem rzetelnego przygotowania przez pozwaną projektu inwestycji.

Pismem z dnia 26 marca 2012 r. pozwana ustosunkowując się do twierdzeń powoda potwierdziła dotychczas prezentowane stanowisko.

Na rozprawie w dniu 27 marca 2012 r. (protokół rozprawy tom II, k. 256-262) pełnomocnik powoda ponownie przywołał wskazane w pozwie dwie podstawy prawne dochodzonego roszczenia powołując się w tym zakresie na ustalenia umowne, a także instytucję bezpodstawnego wzbogacenia.

Pismem procesowym z dnia 07 maja 2012 r. pozwana Gmina podniosła dodatkowo, że umowa stron została zawarta w trybie ustawy prawo zamówień publicznych, a art. 144 wskazanej ustawy zakazuje istotnych zmian postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty, chyba, że zamawiający przewidział taką możliwość oraz określił warunki zmiany. Zmiana umowy dokonana z naruszeniem ww. warunków podlega unieważnieniu. Pozwana wskazała, że jedyna zmiana umowy stron dotyczyła podwyższenia stawki podatku VAT, co w jej ocenie potwierdza bezzasadność żądań pozwu.

W kolejnych pismach strony podtrzymały dotychczas wyrażone stanowiska.

Na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2015 r. (nagranie rozprawy k. 1497) powód zmodyfikował ostatecznie żądanie pozwu wnosząc o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kwoty 608.253,10 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wyrokowania i kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej. Uzasadniając wartość żądania powód wskazał, że zgodnie z opinią biegłego sądowego wartość całości prac wykonanych przez niego na rzecz pozwanej wynosi 2.360.285,86 zł brutto. Podzielenie wymienionej kwoty przez kwotę brutto z kosztorysu wykonawczego tj. sumę 1.942.582,07 zł daje według powoda wskaźnik wzrostu cen w wymiarze 1,218. Przyjęcie wymienionego wskaźnika powoduje, że aktualna wartość robót niezapłaconych przez powoda wynosi 608.253,10 zł.

W odpowiedzi na powyższe pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 9 września 2010 r., po przeprowadzeniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, pozwana Gmina Miejska P. zawarła z powodem B. B. umowę nr (...) o wykonanie robót budowlanych w zakresie zadania inwestycyjnego pod nazwą „Zachowanie obiektów dziedzictwa kulturowego D. z K. i (...) G. oraz ich adaptacja na cele turystyczne w Skansenie (...) w P.”. Skansen (...) w P. położony jest na nieruchomości stanowiącej działki nr (...) będące własnością pozwanej.

Strony postanowiły, że roboty będą wykonywane na podstawie projektu budowlanego, przedmiarów robót i specyfikacji technicznych. W przypadku wystąpienia różnicy w projekcie budowlanym i projekcie aranżacji zastosowanych materiałów, pierwszeństwo miały mieć informacje wskazane w projekcie aranżacji wnętrz. Powód zobowiązał się zastosować materiały wskazane w projektach budowalnych i projektach aranżacji wnętrz.

Do obowiązków powoda należała m.in.: ścisła współpraca i stosowanie się do zaleceń projektanta aranżacji wnętrz, konserwatora zabytków i inspektora nadzoru inwestorskiego (§ 1 ust. 4 lit. a umowy).

Strony uzgodniły termin zakończenia robót na dzień 30 czerwca 2011 r. Wykonywanie robót budowalnych miało się odbywać zgodnie z harmonogramem rzeczowo finansowym z uwzględnieniem terminów płatności za częściowe wykonanie robót określone w § 9 umowy (§ 2 umowy). Pozwana powołała inspektorów nadzoru w osobach T. S. i R. G., wskazując, że działają oni w granicach umocowania określonego przepisami ustawy z dnia 07 lipca (...). prawo budowlane (§ 4 umowy).

Strony ustaliły, że za wykonanie przedmiotu umowy pozwana zapłaci wynagrodzenie ustalone w kosztorysie wykonawczym, jako iloczyn wykonanych rodzajów robót wskazanych w załączniku do specyfikacji przetargowej i cen jednostkowych określonych w kosztorysie ofertowym (§ 8 ust. 1 umowy). Zgodnie z umową ustalone w kosztorysie ofertowym ceny jednostkowe zawierają wszystkie składniki niezbędne do wykonania robót, łącznie z podatkiem VAT w wysokości 22%, nakładami niezbędnymi do wykonania robót przygotowawczych i porządkowych i pozostają niezmienne w okresie obowiązywania umowy (§ 8 ust. 1 umowy). Strony ustaliły, że maksymalne wynagrodzenie powoda łącznie z podatkiem VAT za przedmiot umowy nie przekroczy kwoty 1.429.516,92 zł. W drodze aneksu nr (...) do ww. umowy z dnia 05 stycznia 2011 r., z uwagę na zmianę stawki podatku VAT strony podwyższyły maksymalne wynagrodzenie należne powodowi do kwoty 1.438.450,55 zł.

W § 9 umowy strony ustaliły, że faktura końcowa zostanie wystawiona w terminie do 30 czerwca 2011 r. (ust. 4 umowy). Podstawą wystawienia faktury miał być potwierdzony przez pozwaną obmiar wykonanych robót wraz z protokołem odbioru i kosztorysem wykonawczym (ust. 5 umowy). Zapłata faktury miała nastąpić w terminie 30 dni od jej przyjęcia przez pozwaną.

Stosownie do § 15 umowy, przedmiotem odbioru końcowego miał być przedmiot umowy. Powód miał zgłaszać pozwanej gotowość do odbioru wpisem do dziennika budowy, potwierdzenie tego wpisu lub brak ustosunkowania się przez inspektora nadzoru w terminie 7 dni od daty dokonania wpisu oznaczać miało osiągniecie gotowości do odbioru w dacie wpisu do dziennika budowy. Strony postanowiły także, że z czynności odbioru będzie spisany protokół zawierający wszelkie ustalenia dokonane w toku odbioru.

W § 17 umowy pozwana Gmina zastrzegła sobie prawo do rezygnacji z wykonania niektórych elementów robót określonych w przedmiarze oraz zwiększenia innych w ramach kwoty określonej w § 8 ust. 3 umowy.

W § 20 umowy strony ustaliły możliwość zmiany umowy w zakresie zmniejszenia zakresu rzeczowego zamówienia, wykonania robót zamiennych i w związku z tym korekty wynagrodzenia. Warunkiem dokonania zmian miała być nieprzewidywalność sytuacji powodującej zmianę w chwili podpisywania umowy np. nagłe zjawiska atmosferyczne uniemożliwiające zachowanie przyjętych technologii wykonania robót, lub zmiana też zmiana miała być korzystna dla pozwanej. Zmiana postanowień umowy mogła nastąpić za zgodą obu stron wyrażoną na piśmie pod rygorem nieważności takiej zmiany.

( dowód : umowa nr (...) z 09.09.2010 r. (k. 10-14) wraz z aneksem nr (...) z dnia 05.01.2011 r. wraz z załącznikiem – rozliczeniem robót do dnia 31 grudnia 2010 r. (k. 15-17), wydruk treści księgi wieczystej nr (...) (k. 18-34), umowa o dzieło nr (...) o pełnienie nadzoru inwestorskiego (k. 228-229), specyfikacja istotnych warunków zamówienia (k. 295-303), zestawienie wartości robót w związku ze zmianą stawki VAT (k. 341)

Powód wykonał roboty określone umową stron, prace te zostały odebrane przez stronę pozwaną.

Pozwana Gmina zlecała powodowi także wykonanie robót zamiennych i dodatkowych. Powód uzgodnił z przedstawicielami strony pozwanej konieczność wykonania ww. prac i działał w zaufaniu do ich oświadczeń, w przedmiocie uiszczenia przez pozwaną należnego za nie wynagrodzenia. Pozwana miała wiedzę w przedmiocie wszystkich prac wykonywanych przez powoda i je akceptowała. Wiedzę tę uzyskiwała od swoich przedstawicieli nadzorujących realizację inwestycji, a także podczas spotkań stron w budynku urzędu miasta oraz na terenie realizowanej inwestycji.

Część nieobjętych umową stron robót dodatkowych i zamiennych była konieczna dla prawidłowej realizacji inwestycji – bez ich wykonania odbiór zadania inwestycyjnego nie zostałby dokonany. Do robót dodatkowych niezbędnych do zakończenia inwestycji zaliczają się: wykonanie instalacji przeciwpożarowej, montaż dodatkowej obudowy konstrukcji drewnianych płytami (...) dwuwarstwowo, wraz ze wzmocnieniem konstrukcji pod płyty, wymiana zniszczonych elementów konstrukcji dachu, wykonanie pompowni ścieków typ (...) na zewnątrz budynku, montaż klap przeciwpożarowych w kotłowni. Zmiana wykonania przepompowni wymagała przeprojektowania, które zleciła pozwana. Pozostałe roboty dodatkowe i zamienne wykonane przez powoda nie warunkowały dokonania odbioru końcowego i przekazania obiektu do użytkowania, jednakże zwiększają jego użyteczność i funkcjonalność.

W ramach robót dodatkowych i zamiennych powód wykonał prace z zakresu robót budowlanych, instalacji sanitarnych, centralnego ogrzewania i wentylacji, siei cieplnej, instalacji elektrycznej.

Wartość wykonanych przez powoda robót, ustalona według cen z oferty kształtuje się następująco: wartość robót objętych kosztorysem wynosi 933.961,68 zł netto, wartość robót dodatkowych i zamiennych wynosi 560.252,77 zł netto, wartość instalacji telewizja, internet, telefon i SAP wynosi 27.702,33 zł netto, wartość robót wykonanych w (...) G. wynosi 45.536,73 zł netto, wartość robót dodatkowych uzupełniających wynosi 11.845,74 zł. Wartość robót razem wynosi 1.579,299,25 zł netto.

Wartość wykonanych przez powoda robót, ustalona według cen wolnorynkowych kształtuje się następująco: wartość robót objętych kosztorysem wynosi 1.126.306,63 zł netto, wartość robót dodatkowych i zamiennych wynosi 696.820,69 zł netto, wartość instalacji telewizja, internet, telefon i SAP wynosi 32.869,69 zł netto, wartość robót wykonanych w (...) G. wynosi 50.578,07 zł netto, wartość robót dodatkowych uzupełniających wynosi 12.356,52 zł netto. Wartość robót razem wynosi 1.918.931,60 zł netto.

Pozwana zabezpieczyła w swoim budżecie kwotę 100.000,00 zł na ewentualne prace dodatkowe dotyczące inwestycji. Pozwana zapewniała powoda, że ureguluje należności dodatkowe związane z realizacją inwestycji.

Część ustaleń stron w zakresie robót dodatkowych i zamiennych została potwierdzona w formie pisemnej. W dzienniku budowy prowadzonym dla inwestycji nr 1- (...) kierownik budowy J. P. w dniu 28 września 2010 r. dokonał wpisu (k. 37), w którym wskazał na konieczność wykonania dodatkowych robót w piwnicy obiektu, które to roboty nie zostały ujęte w kosztorysie. Kierownik budowy w tym samym wpisie zwrócił się z prośbą o wyrażenie zgody na ich wykonanie za dodatkowym wynagrodzeniem jako roboty dodatkowe. Wpisem z dnia 01 października 2010 r. inspektor nadzoru T. S. potwierdził konieczność wykonania wskazanych prac, zwracając się do pozwanego o dokonanie wyceny.

Wpisem do dziennika budowy z dnia 19 listopada 2010 r. (k. 40) kierownik budowy J. P. ponownie zwrócił uwagę na konieczność wykonania dodatkowych prac nieobjętych kosztorysem. Wpisem z tej samej daty inspektor nadzoru T. S. potwierdził konieczność wykonania wskazanych we wpisie kierownika budowy prac polecając ich ujęcie w kosztorysie powykonawczym.

Wpisem z dnia 11 stycznia 2011 r. (k. 41) kierownik budowy J. P. po raz kolejny wyszczególnił szereg prac nieobjętych kosztorysem, w tym wykonanie instalacji alarmowej pożarowej, telewizji, internetu, telefonu, wskazując na zasadność ich wykonania. W odpowiedzi wpisem z tej samej daty inspektor nadzoru T. S. potwierdził konieczność wykonania dodatkowych prac wskazując ich zakres.

W drodze notatki służbowej sporządzonej dnia 20 maja 2011 r. pozwana poleciła powodowi, w oparciu o decyzję Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w P., zmianę wykończenia ścianek na zewnątrz łazienek parteru budynku, zmianę wykończenia cokołu na zewnątrz budynku oraz rozebranie fragmentu okładziny kamiennej cokołu już wykonanego.

Pismem z dnia 18 stycznia 2011 r. powód przedłożył pozwanej Gminie kosztorys na wykonanie instalacji ppoż. oraz instalacji telewizyjnej, telefonicznej i internetowej dotyczący realizowanej inwestycji na kwotę netto 27.681,07 zł. Następnie pismem z dnia 29 kwietnia 2011 r. powód przedstawił pozwanej orientacyjny koszt robót dodatkowych i zamiennych, szczegółowo opisując ich zakres. Kolejnym pismem z dnia 02 czerwca 2011 r. powód zwrócił się do pozwanej o ustosunkowanie do ww. pisma z dnia 29 kwietnia 2011 r., jednocześnie powołując się na zapis umowy określający jego maksymalne wynagrodzenie wskazał, że wykonał zakres robót zbliżony do ww. kwoty ustalonej w umowie. Powołując się na powyższe podał, że nie może kontynuować dalszych prac bez dodatkowego zlecenia wobec braku zapewnionego ich finansowania.

W odpowiedzi na ww. korespondencję powoda, pismem z dnia 06 czerwca 2011 r. pozwana Gmina poinformowała, że w przedmiocie robót dodatkowych wszystkie roboty zlecone przez inspektora nadzoru, które zostały z nią uzgodnione pozwana uważa za zlecone dodatkowo, wskazując w tym punkcie przykładowo na roboty elektryczne na kwotę 27.681 zł, pompownię, zmianę kotłów, dwuwarstwowe płyty C., zamianę sosny na modrzew, zmianę funkcji piwnic. Nadto pozwana wskazała, że pozostałe drobne roboty zamienne i dodatkowe niewykonane a zaakceptowane przez inspektora nadzoru zostaną rozliczone po przedstawieniu kosztorysu powykonawczego przez wykonawcę robót. Pozwana potwierdziła także, że za wszystkie roboty dodatkowe uzgodnione z nią zapłaci, jednocześnie prosząc o dotrzymanie umownego terminu zakończenia robót. W kolejnym piśmie z dnia 20 czerwca 2011 r. pozwana Gmina przypomniała o obowiązku terminowego zakończenia prac wykonywanych przez powoda.

W dniu 08 lipca 2011 r. został sporządzany protokół z odbioru końcowego robót wykonywanych przez powoda na rzecz pozwanej. Komisja sporządzająca protokół nie stwierdziła usterek w wykonanych pracach, ponadto w dokumencie wskazano, że wykonane roboty są ilościowo zgodne z dokumentami i umową a ich jakość jest dobra.

Powód sporządził kosztorysy powykonawcze na roboty, które wykonał na rzecz pozwanej Gminy w zakresie robót objętych umową a także prac dodatkowych i zamiennych. W protokole odbioru wykonanych robót z dnia 29 lipca 2011 r. oraz podpisanym przez inspektora nadzoru T. S. zestawieniu różnicowym kosztów budowy powód wskazał wykonane przez siebie prace, w tym prace dodatkowe i zamienne, określając wartość prac nieobjętych umową na kwotę 405.374,99 zł.

W dniu 29 lipca 2011 r. powód wystawił na rzecz pozwanej fakturę VAT nr (...) na kwotę 405.374,99 zł netto (498.611,24 zł brutto) z terminem płatności na dzień 28 sierpnia 2011 r. tytułem robót budowlanych wykonanych na inwestycji pozwanej. Załączniki do ww. faktury stanowiły protokół odbioru wykonanych robót z dnia 29 lipca 2011 r. oraz zestawienie różnicowe kosztów budowy z ww. daty zaakceptowane przez inspektora nadzoru T. S.. Wskazaną fakturę pozwana otrzymała w dniu 29 lipca 2011 r. (data prezentaty na fakturze).

( dowód : dziennik budowy nr 1- (...) (k. 35-40), dziennik budowy nr 1- (...) (k. 41-46), dziennik budowy nr 1- (...) tom II (k. 47-52), pismo powoda z dnia 18.01.2011 r. (k. 53), pismo powoda z dnia 29.04.2011 r. (k. 54-55), pismo powoda z dnia 02.06.2011 r. (k. 56), pismo pozwanej z dnia 06.06.2011 r. (k. 57-58), pismo pozwanej z dnia 20.06.2011 r. (k. 59), protokół z odbioru końcowego robót z dnia 08.07.2011 r. (k. 62 oraz pełny – k.350), pismo powoda z dnia 01.07.2011 r. (k. 63), pismo powoda z dnia 25.07.2011 r. (k. 64), faktura VAT nr (...) (k. 65), protokół odbioru wykonanych robót z dnia 29.07.2011 r. (k. 66), zestawienie różnicowe kosztów budowy (k. 67-68 oraz k. 380-381), kosztorysy z dnia 18.01.2011 r. (k. 78-81, 82-88 ), kosztorys z dnia 30.06.2011 r. (k. 89-210), zeznania świadka J. P. (k. 259-260), zeznania świadka T. S. (k. 260-261 oraz nagranie rozprawy z dnia 11.12.2012 r., k. 401a), częściowe zeznania świadka J. S. (k. 261-262), częściowe zeznania świadka D. Ł. (k. 310-314), notatka służbowa z dnia 20 maja 2011 r. (k. 304), zeznania świadka Z. S. (k. 306 v -309), zeznania świadka Z. M. (k. 314), faktura VAT nr (...) z dnia 06.12.2010 r. wraz z załącznikiem (k. 329-331), protokół odbioru wykonanych robót z dnia 06.12.2010 r. (k. 331), faktura VAT nr (...) z dnia 04.03.2011 r. wraz z załącznikiem (k. 337-338), protokół odbioru wykonanych robót z dnia 04.03.2011 r. (k. 339), faktura VAT nr (...) z dnia 18.04.2011 r. wraz z załącznikiem (k. 342-343), protokół odbioru wykonanych robót z dnia 15.04.2011 r. (k. 344), faktura VAT nr (...) z dnia 08.07.2011 r. wraz z załącznikiem (k. 345, 347-349), protokół odbioru wykonanych robót z dnia 08.07.2011 r. (k. 346), protokół odbioru wykonanych robót z dnia 08.07.2011 r. (k. 351), upoważnienie J. S. z dnia 27.01.2004 r. (k. 357), oświadczenie pozwanej w sprawie podpisywania pism z dnia 07.05.2001 r. (k. 358), zakres czynności J. S. jako Kierownika Referatu Inwestycji i Infrastruktury w Urzędzie Miasta (...) (k. 359), pismo pozwanego z dnia 29.07.2011 r. (k. 360), protokół z dnia 03.03.2011 r. (k. 363), protokół z dnia 12.03.2011 r. (k. 364), protokół odbioru instalacji przeciwpożarowej z dnia 20.04..2011 r. (k. 365), protokoły z dnia 09.05.2011 r. (k. 366 oraz 367), protokół z dnia 17.05.2011 r. (k. 368), protokół z dnia 19.05.2011 r. (k. 369), protokół z dnia 27.05.2011 r. (k. 370), protokół z dnia 30.05.2011 r. (k. 371), protokół z dnia 30.06.2011 r. (k. 372), pismo powoda z dnia 12.10.2012 r. (k. 383), pismo pozwanej z dnia 08.11.2012 r. (k. 397), pismo powoda z dnia 30.11.2012 r. (k. 398), pismo pozwanej z dnia 06.12.2012 r. (k. 399), inwentaryzacja powykonawcza mediów (k. 423), protokół czynności biegłego sądowego z dnia 01.03.2013 r. (k. 429-430), opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa i wyceny nieruchomości mgr inż. T. C. z dnia 29.06.2013 r. (k. 446-525), ustana opinia biegłego mgr inż. T. C. złożona na rozprawie w dniu 08.01.2014 r. (nagranie rozprawy k. 609), uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa i wyceny nieruchomości mgr inż. T. C. z dnia 30.05.2014 r. (k. 1039-1294), druga uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa i wyceny nieruchomości mgr inż. T. C. z dnia 27.08.2014 r. (k. 1323-1332), ustana opinia biegłego mgr inż. T. C. złożona na rozprawie w dniu 22.10.2014 r. ( nagranie rozprawy z dnia 22.10.2014 r., k. 1375), trzecia uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa i wyceny nieruchomości mgr inż. T. C. z dnia 10.02.2015 r. (k. 1414-1467), ustana opinia biegłego mgr inż. T. C. złożona na rozprawie w dniu 15.04.2015 r. (nagranie rozprawy k. 1497), kosztorys powykonawczy na kwotę 1.171.735,18 zł z dnia 30.06.2011 r. wraz z pismem przewodnim (k. 618-711), kosztorys powykonawczy na kwotę 1.562.625,49 zł z dnia 30.06.2011 r. (712-795), kosztorys na wykonanie instalacji p. poż. na kwotę 19.305,51 zł (k. 797-798), kosztorys na wykonanie instalacji telewizyjnej, telefonicznej, internetowej na kwotę 8.375,56 zł (k. 799-800), kosztorys powykonawczy na kwotę 377.693,92 zł (k. 801-802), pismo pozwanej z dnia 29.07.2011 r. (k. 803), faktura (...) sp. z o.o. z dnia 23.02.2011 r. (k. 807), faktura nr (...) z dnia 10.02.2011 r. (k. 808), informacja od spółki (...) sp. z o.o. (k. 809-814), plan zagospodarowania terenu wraz z rys. nr 1 projektu (k. 815-816), kosztorys ofertowy z dnia 30.07.2010 r. (k. 821-867), faktura VAT nr (...) z dnia 11.03.2011 r. (k. 935), faktura VAT nr (...) z dnia 24.02.2011 r. (k. 936), zamówienia ZO wystawione w lutym i marcu 2011 r. szt. 10 (k. 977-987), wyciągi z rachunku bankowego powoda z dnia 31.03.2011 r. i 29.04.2011 r. (k. 989-990), wyjaśnienia do SIWZ z dnia 22.07.2010 r. (k. 991-993), schemat montażu płyt C. (k. 994-995), projekt budowlany zamienny z grudnia 2010 r. technologia kotłowni (k. 996- 1010), projekt budowlany zamienny z grudnia 2010 r. instalacja gazowa (k. 1011-1020), cennik firmy (...) (k. 1021-1025), wyciąg z rachunku bankowego powoda z dnia 25.05.2011 r. (k. 1028), faktura VAT (...) z dnia01.08.2011 r. (k. 1029), rozliczenie usług z daty 01.08.2011 r. (k. 1030), faktura VAT (...) z dnia 01.08.2011 r. (k. 1031), rozliczenie usług z daty 01.08.2011 r. (k. 1032), wyciąg z rachunku bankowego powoda z dnia 22.08.2011 r. (k. 1033), rachunek nr (...) z dnia 25.07.2011 r. (k. 1034), wyciąg z rachunku bankowego powoda z dnia 08.08.2011 r. (k. 1035-1036), pismo z dnia 15.09.012 r. (k. 1037), tabela elementów scalonych (k. 1344), str. 58 książki obmiarów (k. 1345), książka obmiarów – roboty dodatkowe obejmująca poz. 253-255 (k. 1346), dziennik budowy tom II nr 1- (...) (k. 1347-1348), książka obmiarów poz. 148 i 149 (k. 1349), książka obmiarów poz. 257 i 258 (k. 1350), książka obmiarów poz. 255 (k. 1351-1352), książka obmiarów robót budowlanych w (...) G. (k. 1396-1401), cenniki (k. 1489-1494).

W dniu 11 lipca 2011 r. pozwana Gmina wystawiła powodowi referencje, w których stwierdzono, że powód w okresie od września 2010 r. do czerwca 2011 r. był wykonawcą prac budowlano-remontowych i instalacyjnych na zadaniu „Zachowanie obiektów dziedzictwa kulturowego D. z K. i (...) G. oraz ich adaptacja na cele turystyczne w Skansenie (...) w P.”, podając zakres wykonywanych przez powoda prac oraz wskazując, że prace zostały wykonane w terminie i z należyta starannością. Wartość wykonanych przez powoda robót pozwana określiła na kwotę 1.937.061,00 zł. Podana kwota obejmuje wynagrodzenie powoda objęte umową stron oraz wartość robót dodatkowych i zamiennych.

( dowód : referencje z dnia 11.07.2011 r. (k. 69)

Pomiędzy powodem a pozwaną Gminą powstał spór na tle zapłaty należności z faktury VAT nr (...). Powód kilkukrotnie wzywał pozwaną do zapłaty, jednakże ta odmówiła zadośćuczynieniu jego żądaniu, ponadto odesłała powodowi wystawioną przez niego fakturę VAT nr (...). Jako przyczyny odmowy zapłaty pozwana podała brak zlecenia robót oraz brak umowy stron obejmującej prace wyszczególnione w ww. fakturze.

( dowód : pismo powoda z dnia 11.08.2011 r. wraz z dowodem nadania (k. 70-71), pismo powoda z dnia 21.10.2011 r. (k. 72), wezwanie do zapłaty z dnia 20 października 2011 r. wraz z prezentatą pozwanej (k. 73, 75), pismo pozwanej z dnia 26.10.2011 r. (k. 74), pismo powoda z dnia 03.11.2011 r. wraz z załącznikiem (k. 76-77), pismo pozwanej z dnia 09.08.2011 r. (k. 283), pismo pozwanej z dnia 26.10.2011 r. (k. 285), pismo pozwanej z dnia 08.11.2011 r. (k. 291), pismo pozwanej z dnia 28.11.2011 r. (k. 293), wezwanie do zapłaty z dnia 23.11.2011 r. (k. 294)

W dniu 01 grudnia 2011 r. powód złożył wniosek o zawezwanie pozwanej do próby ugodowej co do zapłaty kwoty 498.611,24 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe i zamienne zrealizowane na inwestycji pozwanej, jednakże prowadzone postępowanie nie doprowadziło do zawarcia przez strony ugody.

( dowód : dokumenty zalegające w aktach sprawy Sądu Rejonowego w P. I Wydział Cywilny sygn. akt I Co 985/11)

Powyższy stan faktyczny są ustalił w oparciu o powołane powyżej dowody.

W dniu 16 października 2014 r. KPP w P. wszczęła dochodzenie w sprawie podrobienia faktur VAT o numerach (...) z dnia 11.03.2011 r., (...)-06 z dnia 24.02.2011 r. Poza sporem jest, że w postępowaniu tym powód dobrowolnie poddał się karze.

( dowód : pismo KPP w P. z dnia 10.10.2014 r. (k. 1367)

Za wiarygodne Sąd uznał dowody z dokumentów przedłożonych przez strony. W ocenie Sądu są one rzetelne, zgodne z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Okoliczność iż strona pozwana zakwestionowała prawdziwość faktur VAT nr (...) z dnia 11.03.2011 r. oraz nr (...)-06 z dnia 24.02.2011 r. spowodowała, iż Sąd czyniąc ustalenia co do faktów z nich wynikających weryfikował je w pryzmacie twierdzeń zawartych w opinii biegłego przeprowadzonej w sprawie.

Sąd dał wiarę w całości zeznaniom świadków J. P., Z. S., T. S., Z. M. albowiem były wewnętrznie spójne, jasne i logicznie się uzupełniały, znajdowały oparcie w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

Za częściowo wiarygodne Sąd uznał zeznania świadków J. S. i D. Ł.. Sąd nie dał wiary tym zeznaniom co do tego, że pozwana nie wyrażała zgody na wszystkie dokonane przez powoda roboty dodatkowe i zamienne, a także co do tezy iż powód zawyżał ceny sprzętu czy materiałów budowlanych. Uzgadnianie robót dodatkowych i zamiennych potwierdził jednoznacznie inspektor nadzoru, konieczność wykonywania konkretnych robót potwierdzał w dzienniku budowy, a umowa zobowiązywała powoda do ścisłej współpracy oraz stosowania się do zaleceń inspektora nadzoru. Co do cen sprzętu i materiałów budowlanych zastosowanych przez powoda opinia biegłego nie potwierdziła faktu ich zawyżania.

Za w pełni wiarygodną Sąd uznał także opinię biegłego sądowego z zakresu budownictwa i wyceny nieruchomości mgr inż. T. C., kilkukrotnie uzupełnianą i wyjaśnianą ustanie na rozprawie. Wyliczenia biegłego są samodzielne i dostatecznie weryfikowalne przez dokumenty złożone w sprawie. Wymienionej opinii w jej ostatecznym kształcie Sąd w pełni dał wiarę, ponieważ została ona sporządzona przez osobę kompetentną, posiadającą wiedzę oraz doświadczenie zawodowe w danej dziedzinie. Biegły udzielił odpowiedzi na zadane pytania w sposób zrozumiały i wyczerpujący ustosunkowując się do zarzutów stron. Wyliczenia wykonywał weryfikując przedłożone przez strony dokumenty i opierając się na samodzielnych ustaleniach w szczególności co do cen sprzętu i materiałów budowlanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie strony zawarły umowę w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Oznacza to, że do łączącej strony umowy zastosowanie znajdzie ustawa z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych (w treści obowiązującej w dacie zawarcia przez strony umowy, dalej: pzp). Przepis art. 139 pzp stanowi, że do umów w sprawach zamówień publicznych stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej. Umowa zawarta w trybie zamówienia publicznego wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej, chyba że przepisy odrębne wymagają formy szczególnej. Ustawa wymaga więc by umowa w sprawie zamówienia publicznego, bez względu na jej wartość oraz tryb udzielania zamówienia publicznego, była zawierana w formie pisemnej, pod rygorem nieważności, chyba że przepisy odrębne wymagają formy szczególnej. Zwykła forma pisemna jest zaś zachowana, gdy na dokumencie sporządzonym w dowolny sposób pod treścią oświadczenia woli złożony zostanie przez stronę własnoręczny podpis (konstytutywny element formy pisemnej). Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany (art. 78 § 1 zdanie drugie k.c.).

Powyższe oznacza, że brak zachowania formy pisemnej na ewentualne roboty nieobjęte umową stron skutkuje nieważnością takiej umowy, skoro przepisy ustawy prawo zamówień publicznych jednoznacznie wymagają, pod rygorem ad solemnitatem, zawarcia umowy w formie pisemnej. Zresztą z samej treści umowy stron z dnia 09 września 2010 r. wynika również, że zmiana jej postanowień może nastąpić za zgodą obu stron wyrażoną na piśmie pod rygorem nieważności takiej zmiany (§ 20 ust. 3 umowy).

Art. 144 ust. 1 pzp (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy przez strony, niezmienionym na dzień orzekania) stanowi, że zakazuje się istotnych zmian postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy, chyba że zamawiający przewidział możliwość dokonania takiej zmiany w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz określił warunki takiej zmiany. Zmiana umowy dokonana z naruszeniem tego przepisu podlega unieważnieniu.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż bezsporne jest, że powód i pozwana Gmina dokonali tylko jednej zmiany umowy stosownie do postanowień ww. norm prawnych, przy czym zmiana ta dotyczyła wyłącznie modyfikacji stawki podatku VAT.

W ocenie Sądu Okręgowego strony nie zwarły pisemnej umowy na roboty dodatkowe bądź roboty zamienne. Strona powodowa wykazał, że pozwana zlecała wykonanie prac dodatkowych i zamiennych, wiedziała o ich rodzaju i zakresie, jednakże powyższe nie skutkowało zawarciem pisemnej umowy. Nadto zdaniem Sądu w przypadku wystąpienia potrzeby wykonania robót dodatkowych zlecenie ich wykonania powinno się odbyć nie przez zmianę umowy głównej lecz poprzez udzielenie dodatkowego zlecenia z wolnej ręki, w oparciu o regulacje zawarte w przepisie art. 67 ust. 1 pkt 5 pzp.

Pozwana przyznała, że zawarła z powodem umowę z dnia 09 września 2010 r. o wykonanie robót budowlanych w zakresie zadania inwestycyjnego pod nazwą „Zachowanie obiektów dziedzictwa kulturowego D. z K. i (...) G. oraz ich adaptacja na cele turystyczne w Skansenie (...) w P.”. Nie przeczyła także, iż prace objęte wymieniona umową zostały wykonane oraz rozliczone między stronami, nadto nie są przedmiotem oceny Sądu w tym procesie. Powód swoje roszczenie oparł na fakcie, iż w trakcie wykonywania robót objętych powyższą umową dodatkowo strony ustaliły wykonanie prac zamiennych i dodatkowych. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwala uznać, iż w toku realizacji robót uzgadniano wykonywanie konkretnych prac poprzez inspektora nadzoru. Powód realizował w ten sposób obowiązek umowny ścisłej współpracy z nim. Inspektor nadzoru wszelkie zmiany i modyfikacje konsultował ze stroną pozwaną i dopiero na tej podstawie robił wpisy w dzienniku budowy. Wszelkie zmiany uzgadniano ustnie, dokumentowano wpisami w dzienniku budowy, na przepompownię pozwana zleciał jej przeprojektowanie. Powód był zapewniany, że pozwana zapłaci za wykonanie prac nieprzewidzianych umową. Wykonane roboty dodatkowe zwiększają funkcjonalność inwestycji pozwanej (w tym piwnic, przepompowni), nadto cześć z nich był potrzebna do zakończenia inwestycji (w tym prace z zakresu bezpieczeństwa przeciwpożarowego). Pozwana zlecała także powodowi montowanie droższych urządzeń (w tym pieców). Pozwana dokonała odbioru wszystkich robót wykonanych przez powoda wraz z robotami dodatkowymi i zamiennymi.

W tym procesie powód dochodził wynagrodzenia za roboty dodatkowe, które nie były objęte umową stron. Dodatkowe ustalenie w sprawie robót nieobjętych umową dokonywane były ustanie - powód wykonywał prace za wiedzą i zgodą pozwanej.

Umowa o roboty budowlane zawarta przez jednostkę sektora publicznego, pozostaje umową, o której mowa w art. 647 i nast. k.c., zmianie ulega jedynie rygor pod jakim zastrzeżona jest forma tej umowy, gdyż zamiast wymaganej w art. 648 § 1 k.c. w związku z art. 74 § 1 k.c. formy pisemnej ad probationem znajduje zastosowanie forma pisemna ad solemnitatem. Forma ta obowiązuje również w odniesieniu do uzgodnienia wykonania robót dodatkowych w ramach jednej inwestycji realizowanej po udzieleniu zamówienia publicznego.

Z ugruntowanego stanowiska judykatury, akceptowanego w pełni przez Sąd Okręgowy orzekający w przedmiotowej sprawie, wynika, że przepisy o zamówieniach publicznych nie uchybiają przepisom kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 kwietnia 2005 r. przyjął, że roszczenie o zwrot wartości materiałów budowlanych wbudowanych w budynek zamawiającego w wykonaniu umowy o roboty budowlane, nieważnej z uwagi na naruszenie przepisów ustawy z 1994 r. o zamówieniach publicznych, jest roszczeniem o zwrot wartości nienależnego świadczenia znajdującym swe podstawy w przepisach art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c.( V CK 537/04, LEX nr 519298) . Podobne stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 2006 r. (II CSK 327/06 , LEX nr 238947), w którym uznał, że skoro między stronami nie była zawarta jakakolwiek umowa dodatkowa, chociażby nieważna, to w takiej sytuacji niewątpliwe jest, że uzyskana przez skarżącego korzyść majątkowa podlegała zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. Takie też stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w późniejszych orzeczeniach, a mianowicie: w wyroku z dnia 7 kwietnia 2007 r., II CSK 344/07 , Lex nr 388844, gdzie SN stwierdził, że nawet w sytuacji, gdy umowa na podstawie której zostały wykonane roboty budowalne jest nieważna, od strony korzystającej z efektów przeprowadzonych prac sąd może zasądzić wynagrodzenie na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu; w wyroku z 14 marca 2008 r., IV CSK 460/07, LEX nr 453070, w którym SN przyjął, że roszczenie o zwrot wartości materiałów wbudowanych w budynek zamawiającego w wykonaniu umowy o roboty budowlane nieważnej ze względu na naruszenie ustawy o zamówieniach publicznych jest roszczeniem o zwrot wartości nienależnego świadczenia - art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.; nadto w wyroku z dnia 7 lutego 2013 r., II CSK 248/12,Lex nr 1293945, SN wskazał, że ustawa o zamówieniach publicznych nie reguluje cywilnoprawnych skutków zawarcia przez strony umowy z naruszeniem art. 139 ust. 2 p.z.p., a art. 139 ust. 1 p.z.p. potwierdza cywilistyczny charakter umów zawieranych w ramach zamówień publicznych, nakazując stosować do nich wprost przepisy kodeksu cywilnego. Brak jest zatem podstaw do kwestionowania możliwości stosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu do umowy zawartej w trybie zamówienia publicznego, która z braku właściwej formy okazała się nieważna i nie może być podstawą dochodzenia wynagrodzenia. Podstawę taką stanowi art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c., albowiem świadczenie zrealizowane w wykonaniu nieważnej umowy należy kwalifikować jako świadczenie nienależne. Założeniem tego rozwiązania jest przyjęcie, iż strona, która skorzystała z efektów prac wykonanych na podstawie nieważnej umowy jest bezpodstawnie wzbogacona. W wyroku z dnia 21 lutego 2013 r., IV CSK 354/12, Lex nr 1311808, Sąd Najwyższy odnosząc się do problemu cywilnoprawnych skutków zawarcia przez strony umowy z naruszeniem art. 139 ust. 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych powtórzył, że przepisy o zamówieniach publicznych nie uchybiają przepisom o bezpodstawnym wzbogaceniu, a roszczenie o zwrot wartości materiałów budowlanych wbudowanych w budynek zamawiającego w wykonaniu umowy nieważnej z uwagi na naruszenie przepisów p.z.p. jest roszczeniem o zwrot wartości nienależnego świadczenia znajdującym swe podstawy w przepisach art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Reasumując poczynione wyżej rozważania, wskazać należy, że umowa o udzielenie zamówienia publicznego nie jest odrębnym typem umowy nazwanej. Zawieranie i wykonywanie umów w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych jest poddane szczególnej regulacji związanej z celem tej ustawy mającej zapewnić uczciwą konkurencję, równe traktowanie wykonawców, celowe i oszczędne wydatkowanie środków publicznych. Oznacza to konieczność respektowania przepisów tej ustawy, która nie rzutuje jednak na kwalifikację materialnoprawną umów z punktu widzenia prawa cywilnego. Tak więc w odniesieniu do umów o roboty budowlane, zawartych z naruszeniem art. 139 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych lub w przypadku braku nawet takiej nieważnej umowy do wzajemnych rozliczeń stron zastosowanie znajdzie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Takie świadczenie wykonawcy należy bowiem kwalifikować jako świadczenie nienależne. Biorąc zaś pod uwagę odesłanie do przepisu art. 139 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, zastosowanie znajdą przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powoda co do zasady znajduje oparcie w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zakres wykonanych przez powoda robót nieobjętych umową stron oraz ich wartość została w sprawie wykazana. Wartość i zakres prac potwierdzają zarówno dokumentacja inwestycji przedłożona w sprawie, treść zeznań świadków J. P., Z. S., T. S., Z. M. jak i opinia biegłego sądowego powołanego w sprawie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że w przedmiotowej sprawie powództwo wprawdzie zasługiwało na uwzględnienie co do zasady, natomiast weryfikacji podlegała wysokość kwoty objętej ostatecznym żądaniem. Na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2015 r. powód zmodyfikował ostatecznie żądanie pozwu wnosząc o zasądzenie od pozwanej kwoty należnego mu wynagrodzenia z uwzględnieniem jego waloryzacji dokonanej w oparciu o metodę, którą przedstawił do protokołu rozprawy. Waloryzacja opisana przez powoda na rozprawie jest nieprawidłowa, z tej przyczyny, że powód porównuje nieporównywalne ze sobą koszty ustalone według innych nośników cen (kosztorys według cen ofertowych i według cen wolnorynkowych, co bez dysponowania specjalistyczną wiedzą ekonomiczną należy uznać za nieprawidłowe). Nadto powód wadliwie wyliczył przyjęty przez siebie wskaźnik waloryzacji w wymiarze 1.218. Powód wskazał, że wskaźnik ten uzyskał przez podzielenie kwoty 2.360.285,86 zł przez 1.942.538,07 zł, co daje według niego wskaźnik wzrostu cen w wymiarze 1,218. Tymczasem prawidłowy wynik wskazanego działania arytmetycznego to 1,215. Mając powyższe na uwadze uznać należy, że sposób wyliczenia waloryzacji nie jest prawidłowy (niewątpliwie nie wykazano, prawidłowości tego wyliczenia) i w konsekwencji kwota zwaloryzowana według metody przyjętej przez powoda nie może zostać uznana za należną. Nadto wskazać należy, że ewentualna waloryzacja mogłaby nastąpić jedynie w oparciu o publikowane wskaźniki wzrostu cen ogłaszane oficjalnie przez Główny Urząd Statystyczny. Na przestrzeni od 2011 r. do roku 2015 ceny produkcji branży budowlano – montażowej wzrastały (rok 2011), później obniżały się (lata 2012 - 2013), a w III i IV kwartale roku 2014 pozostawały bez zmian. Powód modyfikując żądanie pozwu do kwoty zwaloryzowanej powinien wykazać prawidłowość waloryzacji, do czego potrzebne były wiadomości specjalne. Ostatecznie Sąd Okręgowy uznał, że powód nie wykazał czy - a jeżeli tak o ile - nastąpił wzrost cen w budownictwie uzasadniający waloryzację żądanego wynagrodzenia.

Reasumując, w świetle materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie uznać należy, że wartość bezumownego wzbogacenia pozwanej wynosi 498.611,24 zł. Dlatego też na mocy art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. do tej kwoty Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo, oddalając je w pozostałym zakresie co do należności głównej ostatecznie żądanej w sprawie, jako nieudowodnione (art. 6 kc). Ustawowe odsetki od przedmiotowej kwoty zostały zasądzone stosownie do żądania powoda sprecyzowanego na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2015 r., tj. od dnia wyrokowania do dnia zapłaty (art 481 kc).

Orzeczenie o kosztach procesu zawarte w punkcie III wyroku znajduje podstawę prawną w art. 100 k.p.c. Powód wygrał proces w 82 %, a pozwana w 18 %. Wobec powyższego stosunkowo należało obciążyć stronę pozwaną obowiązkiem zwrotu kosztów procesu, na które składają się: - uiszczona przez powoda opłatą sądowa (24.931 zł), - wynagrodzenia pełnomocników w wysokości podwójnej stawki minimalnej (co jest uzasadnione nakładem pracy pełnomocników, kwoty po 14.417 zł), - poniesione w sprawie przez powoda wydatki (łączne wynagrodzenie biegłego przyznane w sprawie 21.389,92 zł wg postanowień k. 532, 1376, 1498).

Ponieważ powód nie uiścił opłaty od rozszerzonego powództwa w punkcie IV wyroku obciążono go tą opłatą w kwocie 5482 zł na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Rzeszowie ( art. 130 ³ § 2 kpc).

W punkcie V wyroku nakazano zwrócić powodowi kwotę 805,46 zł tytułem niewykorzystanych zaliczek na wydatki.