Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rzeszowie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

III Ka 807/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Ropczycach z dnia 17 września 2024 r. w sprawie o sygn. akt II K 235/23 przeciwko M. P., D. P. oskarżonym o czyny z art. 158 § 1 kk i z art. 157 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i z art. 190 § 1 kk oraz przeciwko P. Ż. (1) oskarżonemu o czyn z art. 158 § 1 kk

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.

2.

3.

M. P.

D. P.

P. Ż. (1)

Uprzednia niekaralność

Informacja z K.

k. 511

k. 512

k. 513

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Dotychczasowa niekaralność oskarżonych

Informacja z K.

Dowód w postaci informacji z K. w odniesieniu do oskarżonego M. P., D. P. i P. Ż. (1) nie budzi wątpliwości, ani w zakresie formy, ani treści. Została ona sporządzona przez uprawniony do tego podmiot w formie przewidzianej dla tej czynności. Żadna ze stron postępowania nie kwestionowała jej autentyczności i rzetelności.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

mającej wpływ na treść orzeczenia, obrazy przepisów postępowania, a to art. 7 kpk i art. 410 kpk, polegającą na wydaniu rozstrzygnięcia nie będącego wynikiem analizy całokształtu ujawnionych w toku rozprawy okoliczności, lecz następstwem dowolnej nieuwzględniającej zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym w szczególności treści opinii sądowo - lekarskiej oraz zeznań świadków zdarzenia i wyjaśnień oskarżonych, co w konsekwencji skutkowało wadliwym przyjęciem, że M. P., D. P. i P. Ż. (1), swym zachowaniem nie zrealizowali znamion czynu zabronionego opisanego w art. 158 § 1 kk, a jedynie dopuścili się wzajemnego naruszenia nietykalności cielesnej, tj. czynów z art. 217 § 1 kk

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Skarżący nie myli się, że wyrok Sądu Rejonowego dotknięty jest naruszeniem prawa procesowego, tj. art. 7 kpk i art. 410 kpk, w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy ustaleń dotyczących zrealizowania przez oskarżonych znamion czynu zabronionego opisanego w art. 158 § 1 kk, a nie dopuścili się jedynie wzajemnego naruszenia nietykalności cielesnej. Należy podnieść, że pomimo iż sprawa w odniesieniu do oskarżonych była rozpoznawana przez Sąd I instancji już po raz kolejny, Sąd Rejonowy nadal nie był w stanie wywiązać się w należyty sposób z obowiązków określonych we wskazanych przepisach ustawy procesowej. Trzeba przy tym podkreślić, że sąd odwoławczy nie może wymagać od Sądu Rejonowego określonej treści ustaleń faktycznych, niemniej jednak ma nie tylko prawo, ale i obowiązek, oczekiwać określonego zgodnego z ustawą procesową sposobu ich dokonywania. Tymczasem sąd meriti w zakresie ustaleń dotyczących zrealizowania znamion czynu zabronionego opisanego w art. 158 § 1 kk (według zarzutu aktu oskarżenia), przyjmując w zaskarżonym wyroku (pkt I, III i VIII), że oskarżeni „wzięli udział w zdarzeniu, w czasie którego uczestnicy wzajemnie się uderzali, popychali, szarpali, czym naruszali swoją nietykalność cielesną”, poprzestał na zakwalifikowaniu tak opisanego czynu jako czynu z art. 217 § 1 kk. W dalszej kolejności Sąd Rejonowy uznając, że tak zakwalifikowany czyn stanowi przestępstwo prywatnoskargowe z uwagi na brak skargi uprawnionego oskarżyciela umorzył postępowanie wobec oskarżonych M. P., D. P. i P. Ż. (1) o tak przypisane czyny (pkt I, III i VIII). Skarżący podkreśla, że Sąd Rejonowy w swojej argumentacji pominął, że dla popełnienia czynu z art. 158 § 1 kk wystarczające jest narażenie człowieka na nastąpienie skutku określonego w art. 157 § 1 kk, nie jest wymaganym narażenie także na nastąpienie skutku z art. 156 § 1 kk. Skarżący zdaje się akceptować stanowisko, że jedynie uraz P. Ż. (2) nie powstał na skutek jej udziału w bójce, jednocześnie jednak podkreśla, że Sąd w pozostałym zakresie przedstawił niespójną i sprzeczną z zasadami prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego argumentację. W tym zakresie sam popada w niespójność lansowanego stanowiska. Skoro zdarzenie z dnia 9 maja 2020 r. stanowiło zdaniem oskarżyciela publicznego czyn z art. 158 § 1 kk, to tego konsekwencją jest rozstrzyganie go jako jednego zdarzenia faktycznego (zdarzenia historycznego), nie zaś z jednej strony zdarzenia będącego zdaniem Skarżącego bójką (pobiciem), a jedynie błędność oceny materiału dowodowego i przez to błędność ustaleń faktycznych sprowadziła Sąd do zakwalifikowania go jako zdarzenia polegającego na wzajemnym naruszaniu nietykalności cielesnej. Owszem można uznać, że P. Ż. (2) nie brała udziału w poddanym ocenie zdarzeniu (w sposób jawny wyraziła brak akceptacji udziału po stronie którejkolwiek osoby uczestniczącej w zdarzeniu), jednak to nie jej świadomość co do udziału w bójce (pobiciu) poddawana była ocenie, a oskarżonego D. P.. Inaczej przebiega bowiem dowodzenie i ocena realizacji znamion czynu z art. 157 § 1 kk, a inaczej czynu z art. 158 § 1 kk i art. 157 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk. Przede wszystkim inna jest ich społeczna szkodliwość. Całość sygnalizowanych kwestii nie została w ogóle przez Sąd Rejonowy przeanalizowana, o czym świadczy dobitnie treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku, w którym nie przedstawiono przekonującego rozumowania w przedmiotowym zakresie. Jest oczywistym, że mogły one mieć wpływ na treść wyroku i Sąd meriti miał obowiązek jasno i przekonująco wykazać w odniesieniu do treści dowodów przeprowadzonych, dlaczego oskarżonym należało przypisać takie a nie inne czyny. Zaskarżony wyrok już z tego powodu nie ma przymiotu swobodnego. W tej mierze uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera jakichkolwiek rozważań, pomimo że treść przeprowadzonych dowodów nie ma jednolitej wymowy, a zatem okoliczności tym bardziej wymagały skrupulatnego i rzeczowego dowiedzenia. Nie trzeba przy tym przekonywać, że ustalenia faktyczne w całym zakresie przekładają się nie tylko na ocenę stopnia społecznej szkodliwości zachowania oskarżonych, a przede wszystkim na to czy nastąpiło narażenie na uszczerbek na zdrowiu w rozumieniu art. 157 § 1 kk, ale również na rozstrzygnięcie o braku skargi uprawnionego oskarżyciela, które jawi się jako jednoznacznie dowolne.

Wniosek

o uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie jego pkt. I, III, VIII oraz IX i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec uwzględnienia zarzutów podniesionych przez oskarżyciela publicznego co do naruszenia przepisów postępowania w zakresie gromadzenia i oceny dowodów, prowadzących do błędnych ustaleń faktycznych, tym samym mających wpływ na treść orzeczenia, rzutujących bowiem na treść zaskarżonego wyroku w części (czyny z pkt I, III i VIII), w której nastąpiło umorzenie postępowania, przy zasadności podniesionego w apelacji zarzutu, wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania jest zasadny i znajduje pełne oparcie także w dyspozycji art. 454 § 1 kpk. Konsekwencją umorzenia postępowań wobec oskarżonych o czyny z zaskarżonych punktów wyroku było też uchylenie zasadnego wniosku o uchylenie także pkt IX, którym w tej umorzonej części Sąd kosztami procesu obciążył Skarb Państwa. Słuszność podniesionego zarzutu i potrzeba dokonania ponownej oceny dowodów w kontekście ewentualnego wypełnienia przez oskarżonych znamion zarzuconych im aktem oskarżenia czynów (w punktach I zarzutów aktu oskarżenia), uzasadnia uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu, bowiem w sprawie zaistniała potrzeba przeprowadzenia przewodu sądowego na nowo w całości.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

2.

3.

4.

Ad 1.

Ad 2.

Ad 3.

Ad 4.

Charakter stypizowanego w art. 158 § 1 kk występku.

Tożsamość czynu.

Dowodzenie w przypadku znamion typu czynu z art. 158 § 1 kk.

Zbieżność czasowo-miejscowa czynów zarzucanych oskarżonym w zestawieniu z czynami przypisanymi zaskarżonym wyrokiem sprawia, iż pozostawienie niezaskarżonego apelacją przypisanego oskarżonemu D. P. czynu z pkt IV wyroku, a w konsekwencji utrzymanie w tym zakresie w mocy skazania musiała zostać oceniona jako niesprawiedliwa, stąd na podstawie art. 440 kpk niezależnie od kierunku zaskarżenia i podniesionych zarzutów Sąd odwoławczy uchylił także pkt IV wyroku Sądu Rejonowego.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Do przypisania udziału w bójce (pobiciu) nie jest konieczne udowodnienie, że sprawca zadał pokrzywdzonemu lub pokrzywdzonym cios w postaci uderzenia, kopnięcia, a wystarczające jest świadome połączenie działania jednego ze sprawców z działaniem drugiego człowieka lub większej grupy osób przeciwko innemu człowiekowi lub grupie osób. Odpowiedzialność za udział w bójce (pobiciu) ma charakter wspólnej odpowiedzialności za następstwa działania. Sprawcy odpowiadają niezależnie od tego czy można ustalić, który z nich spowodował konkretne następstwa, ale pod warunkiem, że każdy z nich możliwość nastąpienia ich przewidywał albo mógł i powinien przewidzieć (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 7 listopada 2017 r., II AKa 262/17). Niewątpliwie tego typu zdarzenie ma przebieg dynamiczny i charakteryzuje się także zmiennością często dużą, nie tylko gdy chodzi o skład osób w nim biorących udział, ale także ich rolą. Ponieważ najczęściej w trakcie zdarzeń kwalifikowanych z art. 158 § 1 kk poszczególne osoby są aktywne (zadają i otrzymują uderzenia), ale i pasywne (otrzymują uderzenia), mogą być też osoby, które jedynie słownie „zagrzewają” aktywnych uczestników do jeszcze większej aktywności. Z tych względów odpowiedzialność za udział w bójce lub pobiciu ma charakter odpowiedzialności quasi zbiorowej. Nie jest to jednak wyłom od zasady indywidualizacji odpowiedzialności, gdyż każdy sprawca popełnia swój własny czyn, który polega na wzięciu udziału w bójce (pobiciu). Nie jest zatem wymagane udowodnienie, z działaniem którego z uczestników należy wiązać konkretne skutki powstałe u innego uczestnika tego zdarzenia. Jeżeli możliwe jest takie dowodowe wykazanie spowodowania konkretnego urazu u konkretnej osoby, to wówczas najczęściej stosowana jest kumulatywna kwalifikacja czynu przypisywanego temu z uczestników bójki (pobicia), któremu możliwe jest przypisanie (dowodowo wykazane) spowodowania konkretnego obrażenia ciała wyczerpującego znamiona z art. 158 § 1 kk w zbiegu z art. 157 § 1 kk, czy też z art. 157 § 2 kk (niewykluczony także zbieg z art. 156 § 1 kk, który jednak w realiach tej sprawy nie występuje). Do przyjęcia udziału w bójce (pobiciu) nie jest konieczne aby konkretna osoba zadała napadniętemu cios w postaci, uderzenia ręką, czy kopnięcia. Wystarczające jest połączenie (świadome) działania jednego ze sprawców z działaniem drugiego człowieka (grupy osób). Udział w bójce (pobiciu) musi jednak polegać na świadomym współdziałaniu uczestników zdarzenia. Udziałem w bójce (pobiciu) jest nie tylko zadawanie uderzeń innej osobie, ale także inne formy świadomego udziału w tego rodzaju zdarzeniu. Zachowania będące zachętą, namawianiem, bądź przybierające inną formę aktywnego solidaryzowania się z biorącymi udział czynny i potencjalnej gotowości niesienia pomocy lub asekuracji mogą być kwalifikowane jako formy bójki (pobicia). Do przyjęcia odpowiedzialności za przestępstwo stypizowane w art. 158 § 1 kk konieczne jest ustalenie co najmniej trzech uczestników konfrontacji wzajemnie się atakujących i broniących. Kiedy dwie osoby wzajemnie zadają sobie uderzenia (każda z tych osób występuje w roli atakującego i broniącego) to odpowiadają za spowodowane przez siebie skutki. Ustalenie, że jedna osoba broniła się przed ciosami i jednocześnie sama ciosy zadawała nie uwalnia od odpowiedzialności. Aby doszło do wypełnienia znamion bójki (pobicia) musi nastąpić atak co najmniej naruszający nietykalność cielesną drugiej osoby. Dopiero takie zachowanie połączone z udziałem innych osób (chociażby same nie zadawały uderzeń) tworzyć może owo kwantum niebezpieczeństwa, o jakim mowa w art. 158 § 1 kk. Przypadki polegające na chybieniu ciosu, fingowaniu ciosów, agresji słownej, grożeniu, otaczaniu innej osoby, dopóki nie dojdzie do fizycznego kontaktu przynajmniej jednego uczestnika grupy z ofiarą (innym uczestnikiem zdarzenia), nie może zostać uznane za dokonaną realizację znamion typu czynu zabronionego z art. 158 § 1 kk. Bójka (pobicie) wyraża się we wspólnym zamachu na inne osoby, które dodatkowo naraża na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, albo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 kk lub w art. 157 § 1 kk. Tak więc aby doszło do wypełnienia znamion bójki (pobicia) musi nastąpić atak (np. popchnięcie, szarpnięcie, uderzenie, kopnięcie) co najmniej naruszający nietykalność cielesną drugiej osoby. Stypizowany w art. 158 § 1 kk występek ma charakter materialny w tym znaczeniu, że jako skutek dla tego typu przestępstwa należy traktować już samo narażenie innej osoby na uszczerbek na zdrowiu w rozumieniu art. 157 § 1 kk (średni uszczerbek na zdrowiu), bądź narażenie go na dalej idące niebezpieczeństwo, tj. powstania uszczerbku ciężkiego wskazanego w art. 156 § 1 kk, bądź też nawet utraty życia. Stąd też dla przypisania sprawcy popełnienia przez niego czynu z art. 158 § 1 kk wymagane jest ustalenie jego udziału w bójce (pobiciu) powodującym stan realnego, bezpośredniego zagrożenia wystąpienia skutków wymienionych w tym przepisie. Występek z art. 158 § 1 kk ma charakter materialny i w rezultacie do przypisania sprawcy tego przestępstwa wymagane jest ustalenie, które musi znaleźć odzwierciedlenie w opisie czynu, nie tylko udziału oskarżonego w bójce (pobiciu), lecz także tej okoliczności, że bójka (pobicie) miało niebezpieczny charakter, który powodował stan realnego, bezpośredniego zagrożenia wystąpieniem skutków wymienionych w tym przepisie. Przestępstwo to jest przestępstwem konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo. Nie jest obojętne dla odpowiedzialności sprawców, jaki stopień niebezpieczeństwa dla zdrowia (157 § 1 kk, czy 156 § 1 kk) czy też dla życia został spowodowany w wyniku bójki (pobicia) określonego w art. 158 § 1 kk. Jeżeli co najmniej 3 osoby brały udział w zdarzeniu, w czasie którego zadawane były ciosy w newralgiczne części ciała, w tym także w głowę, nie potrzeba żadnych wiadomości specjalnych, by ocenić, że zachowanie takie może – choć nie musi – spowodować uszczerbek na zdrowiu. Właśnie taka możliwość wystąpienia uszczerbku na zdrowiu stanowi znamię typu, o którym mowa w art. 158 § 1 kk, a nie samo jego wystąpienie (postanowienia SN: z dnia 8 czerwca 2021 r., IV KK 223/21; z dnia 30 września 2021 r., II KK 260/21). Przepis art. 158 kk stanowi namiastkę odpowiedzialności zbiorowej. Quasi odpowiedzialność zbiorowa przejawia się w tym, że sprawca odpowiada na podstawie tego przepisu niezależnie od tego, czy to właśnie jego zachowanie stanowi o niebezpieczeństwie dla życia albo zdrowia oraz czy można mu przypisać zadanie uderzenia powodującego uszczerbek na zdrowiu (ewentualnie utratę życia). Przyjmuje się, że nie jest nawet konieczne udowodnienie, że w trakcie bójki (pobicia) sprawca zadał jakikolwiek cios, uderzenie, a wystarczające jest świadome połączenie działania jednego ze sprawców z działaniem innego człowieka, lub większej grupy osób przeciwko innemu człowiekowi lub grupie osób. Przepis ten nie określa bowiem sposobu udziału w bójce (pobiciu) co oznacza, że może to być każda forma świadomego współdziałania uczestników a w jej ramach również każdy użyty środek ataku na inną osobę (inne osoby), jeżeli wspólne działanie powoduje narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutku określonego w art. 157 § 1 kk lub w art. 156 § 1 kk albo niebezpieczeństwo utraty życia. Do przyjęcia odpowiedzialności za udział w bójce (pobiciu) nie jest konieczne, by sprawca uderzył czy kopnął inną osobę lub w jakikolwiek inny sposób naruszył nietykalność cielesną innej osoby (osób). Wystarczy by sprawca swoim zachowaniem (stworzeniem warunków ułatwiających działania bezpośrednich sprawców, postawą a nawet samą obecnością wśród osób czynnie występujących) przy braku jednocześnie wyrażonego nieakceptowania takiego zachowania zwiększał zagrożenie i przyczyniał się do wzrostu dysproporcji siły pomiędzy sprawcami. W wypadku przestępstwa z art. 158 § 1 kk skutek w postaci narażenia został określony w formie alternatywy rozłącznej. W konsekwencji sprawcy tego typu przestępstwa możliwe jest przypisanie tylko jednej z tych postaci narażenia, tj. albo utraty życia, albo wystąpienia skutku w postaci uszczerbku na zdrowiu, określonego w art. 156 § 1 kk czy też w art. 157 § 1 kk. Wadliwe jest w ramach opisu czynu przypisanego w wyroku zamieszczanie w opisie czynu wszystkich alternatywnych znamion wynikających z treści tego przepisu, który wskazuje możliwość popełnienia identycznie kwalifikowanego przestępstwa w różnych formach. Skoro samo narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo spowodowania skutku, o jakim mowa w art. 157 § 1 kk stanowi znamię przestępstwa z art. 158 § 1 kk, to nie można racjonalnie twierdzić, ze przepis ten nie ma zastosowania do sytuacji, gdy skutek ten realnie nastąpił (wyrok SN z dnia 6 czerwca 2019 r., IV KK 133/18). W konsekwencji, jeżeli znany jest indywidualny sprawca określonego skutku bójki (pobicia), niezależnie od kwalifikacji jego czynu, nie wyłącza to odpowiedzialności pozostałych uczestników na podstawie przepisów dotyczących bójki (pobicia) określonego typu (art. 158 § 1 kk, art. 158 § 2 kk, art. 158 § 3 kk). Co więcej przepisy te stosuje się także do stanów faktycznych, w których role i skutki działań poszczególnych uczestników są zupełnie jasne, np. gdy dwóch napastników atakuje dwóch pokrzywdzonych, przy czym każdy z agresorów bije tylko jednego pokrzywdzonego, każdy innego (wyrok SN z dnia 5 listopada 1980 r., Rw 382/80; wyrok SN z dnia 22 października 1985 r., III KR 322/85). Przykłady te wskazują, że penalizacja udziału w bójce (pobiciu) jest uzasadniona nie tylko potrzebą pokonania trudności dowodowych. Motywem karalności jest także niebezpieczny charakter takich zajść zbiorowych.

W realiach niniejszej sprawy istotne jest to, że dobrem prawnie chronionym w przypadku przestępstwa stypizowanego w art. 158 kk jest życie i zdrowie człowieka. Ograniczając dalsze uwagi jedynie do czynu stypizowanego jako występek z art. 158 § 1 kk można wyróżnić z uwagi na dobro nim chronione:

1)  przestępstwo bójki (pobicia), w którym skutkiem jest narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia (w niniejszej sprawie nie występuje),

2)  przestępstwo bójki (pobicia), w którym skutkiem jest narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo uszczerbku na zdrowiu, o jakim mowa:



w art. 156 § 1 kk – ciężki uszczerbek na zdrowiu,



w art. 157 § 1 kk – średni uszczerbek na zdrowiu.

Im lżejszy skutek, tym samym niższy stopień narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo tego skutku, ale i niższy stopień społecznej szkodliwości. Najniższy zaś w sytuacji, gdy mimo bezpośredniego narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo uszczerbku na zdrowiu, do naruszenia – spowodowania uszczerbku na zdrowiu (art. 157 § 1 kk, art. 157 § 2 kk) w ogóle nie doszło.

Elementami składowymi ułatwiającymi określenie ram tożsamości zdarzenia historycznego poddawanego prawnokarnej ocenie w procesie karnym są identyczność przedmiotu zamachu, identyczność podmiotów oskarżonych o udział w zdarzeniu, identyczność podmiotów pokrzywdzonych, wreszcie tożsamość czasu i miejsca zdarzenia. Ramy zakreślone w akcie oskarżenia wyznaczają zakres tożsamości zdarzenia historycznego, które w zależności od konkretnej sytuacji faktycznej może być podciągnięte pod właściwy przepis prawa karnego materialnego. Przez ten sam czyn rozumieć należy to samo zdarzenie faktyczne, które było uprzednio przedmiotem zarzutu aktu oskarżenia, czy wcześniejszego osądu, bez względu na jego kwalifikację prawną, czy różnice w opisie czynu, jeżeli tylko konkretne okoliczności ustalone w obu postępowaniach odnośnie do identyczności przedmiotu czynu zabronionego, przedmiotu czynności wykonawczej, a także posiłkowo miejsca, czasu i okoliczności jego popełnienia, wskazują na tożsamość czynu, przy czym już, np. różnice w opisie sposobu działania sprawcy nie mają tu decydującego charakteru (wyroki SN z dnia 18 września 2007 r., II KK 196/07 i z dnia 18 lutego 2009 r., V KK 4/09).

Polski proces karny nie jest procesem formułkowym, w którym wymagane byłoby posługiwanie się określonymi formułami prawnymi, lecz procesem, w którym przepisy określają jedynie sposób postępowania organów procesowych, w tym przy redagowaniu opisu czynu zarzucanego i przypisywanego tak, aby odzwierciedlał on zdarzenie faktyczne ze wskazaniem znamion typu czynu zabronionego. Niedociągnięcia w tym zakresie, gdy jednak ustalenia faktyczne jednoznacznie wskazują, że zdarzenie odpowiadające zachowaniu opisanemu w akcie oskarżenia (czyn zarzucany) miało rzeczywiście miejsce i to przy stronie podmiotowej wymaganej w danej sytuacji przez prawo karne (świadomy udział w bójce/pobiciu), nie może prowadzić do uwolnienia oskarżonego od odpowiedzialności karnej. Uniewinnianie osoby winnej mimo wykazania jej sprawstwa i winy kolidowałoby jaskrawo z celem procesu karnego określonym w art. 2 § 1 pkt 1 kpk (wyrok SN z dnia 26 listopada 2014 r., II KK 141/14; postanowienie SN z dnia 20 marca 2014 r., III KK 416/13). Tak można odczytywać postąpienie Sądu Rejonowego, który w ramach czynów zarzucanych aktem oskarżenia M. P. (pkt 1), D. P. (pkt 1) i P. Ż. (1) (nie zapominając o tym, że także R. N., co do którego wyrok nakazowy z dnia 1 kwietnia 2021 r. uprawomocnił się, a został on tym wyrokiem skazany za występek z art. 158 § 1 kk i art. 157 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk), decyduje w sposób dowolny przy przyjęciu współudziału w zdarzeniu (bójce/pobiciu) i podjęciu przez oskarżonych czynności wykonawczych charakterystycznych dla udziału w bójce (pobiciu) w postaci uderzania, popychania i szarpania oraz wystąpienie skutku z art. 217 § 1 kk. Uczestnicy bójki (pobicia) dokonanego wspólnie odpowiadają za jego skutki niezależnie od tego, który z uczestników spowodował poszczególne obrażenia ciała albo nawet ich nie spowodował, jeżeli są one następstwem dokonanego wspólnie czynu. Sąd Rejonowy w kwestionowanych punktach wyroku I, III i VIII przyjął nawet, że oskarżeni naruszali swoją nietykalność cielesną. Dla przypisania sprawcy popełnienia czynu z art. 158 § 1 kk wymagane jest ustalenie jego udziału w bójce (pobiciu) o niebezpiecznym charakterze powodującym stan realnego zagrożenia wystąpieniem skutków wymienionych w tym przepisie. Odpowiada na podstawie tego przepisu sprawca niezależnie od tego, czy to właśnie jego zachowanie stanowi o tym niebezpieczeństwie oraz czy można mu przypisać zadane uderzenia powodujące uszczerbek na zdrowiu. Nie jest nawet konieczne udowodnienie, że w trakcie bójki (pobicia) sprawca zadał cios, uderzenie, a wystarczające jest świadome połączenie działania jednego ze sprawców z działaniem innej osoby (osób) przeciwko innemu człowiekowi lub grupie osób (wyrok SA w Warszawie z dnia 1 października 2020 r., II AKa 349/19). Nie jest też niezbędne – jak zdaje się przyjmował Sąd Rejonowy - wystąpienie następstw w postaci powstania uszczerbku na zdrowiu z art. 156 § 1 kk, albo z art. 157 § 1 kk. Wprawdzie przestępstwo z art. 158 § 1 kk jest przestępstwem z narażenia na niebezpieczeństwo wystąpienia skutku wskazanego w tym przepisie, ale stan rzeczywistości dalej idący, to jest już samo nastąpienie skutku, o jakim mowa w art. 157 § 1 kk, nie dekompletuje jego znamion. Fakt spowodowania obrażeń jest okolicznością kwalifikującą i nakazującą dowodowe wykazanie sprawstwa tych uszkodzeń. Jeżeli z ustaleń faktycznych wynika, że konkretna osoba w ogóle nie mogła spowodować konkretnych obrażeń ciała, to fakt spowodowania takich obrażeń przez inne osoby biorące udział w zdarzeniu, gdy ten oskarżony z nimi był na miejscu zdarzenia, skutkuje zastosowaniem wobec niego kwalifikacji z art. 158 § 1 kk, jeżeli jednocześnie występował stan realnego zagrożenia wystąpieniem skutków określonych w tym przepisie. Przestępstwo z art. 158 § 1 kk jest bowiem przestępstwem konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo, nie jest jednak jego znamieniem efektywne spowodowanie takiego obrażenia ciała (w tym zaś kierunku zmierzały postawione biegłemu pytania i następnie udzielone przez niego odpowiedzi). Przestępstwo to może być popełnione przy braku doznania jakichkolwiek obrażeń ciała lub doznaniu ich w niewielkim zakresie, o ile tylko zaistniało niebezpieczeństwo powstania wymaganych treścią normy obrażeń (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 19 czerwca 2013 r., II AKa 178/13). Sprawcy odpowiadają niezależnie od tego, czy można ustalić, który z nich spowodował konkretne następstwa, ale pod warunkiem, że każdy z nich możliwość ich nastąpienia przewidywał albo mógł i powinien przewidzieć.

Sąd orzekający w sprawie dokonuje oceny stanu faktycznego pod kątem realizacji znamion, zaś opinia biegłego ma charakter wyłącznie pomocniczy. Konieczność skorzystania z tego typu dowodu każdorazowo wynika z okoliczności faktycznych sprawy. W polskim prawie nie obowiązują formalne zasady dowodzenia. Nie jest tak, że postawienie zarzutu narażenia na wystąpienie uszczerbku na zdrowiu określonego rodzaju w każdym przypadku musi wiązać się z zasięgnięciem opinii biegłego (postanowienie SN z dnia 30 września 2021 r., II KK 260/21). W realiach niniejszej sprawy istotnym bowiem jest:

1)  ustalenie wystąpienia stanu bezpośredniego niebezpieczeństwa nastąpienia skutku określonego w art. 157 § 1 kk (na to zwraca uwagę Prokurator w uzasadnieniu apelacji). Brak obrażeń z art. 157 § 1 kk, których powstanie nastąpiło w związku z udziałem w zdarzeniu, tych którzy ich doznali, wcale jeszcze nie przekreśla możliwości przypisania oskarżonym sprawstwa typu czynu z art. 158 § 1 kk;

2)  mechanizm powstania obrażeń stwierdzonych u P. Ż. (2), zwłaszcza celem ustalenia czy oskarżony D. P. działał wówczas w przekonaniu udziału w bójce (pobiciu);

3)  mechanizm powstania obrażeń stwierdzonych u P. Ż. (1), czy istnieje związek przyczynowy i pozwalający na przyjęcie, że powstało ono w związku z jego udziałem w bójce (pobiciu).

Czyniąc ustalenia w tym zakresie należy mieć na względzie także działanie zakazu reformationis in peius, zważywszy na zakres i granice zaskarżenia.

Zważywszy na zarzuty aktu oskarżenia Prokurator traktował P. Ż. (2) wyłącznie jako pokrzywdzoną. Nie objął jej zarzutami aktu oskarżenia. Sąd Rejonowy również przyjął, że P. Ż. (2) nie brała udziału w poddanym ocenie zdarzeniu jako uczestnik (w sposób jawny wyraziła brak akceptacji udziału po stronie którejkolwiek osoby uczestniczącej w zdarzeniu), jednak to nie jej świadomość co do udziału w bójce (pobiciu) poddawana była ocenie, a oskarżonego D. P.. Inaczej przebiega bowiem dowodzenie i ocena realizacji znamion czynu z art. 157 § 1 kk, a inaczej czynu z art. 158 § 1 kk i art. 157 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk. Dlatego też uchylając zaskarżony wyrok w zakresie czynów przyjętych w pkt I, III i VIII, z uwagi na pierwotną jedność w akcie oskarżenia (pkt 1 zarzutu aktu oskarżenia przeciwko D. P.) zakwalifikowanych w wyroku odrębnie czynów z pkt III i IV, należało na mocy art. 440 kpk uchylić także niezaskarżony apelacją prokuratora pkt IV wyroku. Konsekwencją uchylenia pkt IV wyroku jest upadek orzeczenia z mocy prawa z pkt V (nie powstaje stan rei iudicata). Zasądzenie środka kompensacyjnego na podstawie art. 46 § 1 kk jest uwarunkowane skazaniem za przestępstwo będące źródłem obowiązku zadośćuczynienia. W sytuacji uchylenia orzeczenia skazującego za czyn z art. 157 § 1 kk (pkt IV) ze względu na akcesoryjność związanego z tym orzeczeniem i jego zależność rozstrzygnięcie opierające się na art. 46 § 1 kk nie ma racji bytu. Ponieważ oskarżonemu D. P. zarzucono aktem oskarżenia dwa czyny, a Sąd Rejonowy zasadniczo przypisał mu popełnienie trzech czynów zabronionych, spośród których co do jednego umorzył postępowanie, a za dwa wymierzył kary jednostkowe i karę łączną, wobec uchylenia wyroku co do jednego z tych czynów Sąd Odwoławczy uchylił także pkt VII wyroku w zakresie orzeczonej kary łącznej.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

Treść zaskarżonego orzeczenia, a której w znacznej części (czyny z pkt I, III, VIII) Sąd umorzył postępowanie, a co do jednego (pkt IV) skazał jednego z oskarżonych, przy zasadności podniesionych w apelacji zarzutów, wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania znajduje pełne oparcie także w dyspozycji art. 454 § 1 kpk, a z przyczyn wynikających z art. 440 kpk także w zakresie czynu z pkt IV odnoszącego się do tego samego zdarzenia faktycznego, co rozstrzygnięcia z pkt I, III i VIII niezbędne było uchylenie zaskarżonego orzeczenia..

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

W ocenie Sądu Odwoławczego ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd meriti w toku rozprawy głównej w realiach niniejszej sprawy, jak również wyciągnięte z nich wnioski, z przyczyn wskazanych powyżej zostały skutecznie zakwestionowane przez oskarżyciela publicznego w jego zarzutach apelacyjnych. Nieprzedstawienie w sposób pełny i przekonujący oceny zebranego materiału dowodowego przez Sąd Rejonowy wyłączając możliwość merytorycznej oceny kontrolno-odwoławczej. Takie postąpienie przez Sąd I instancji sprawia, że skutecznie skarżący zakwestionował ustalenia faktyczne, a ich poprawność została zdyskwalifikowana, gdyż w procesie dochodzenia do nich Sąd uchybił dyrektywom art. 7 kpk, przede wszystkim jednak wyciągnął niewłaściwe wnioski w zakresie zastosowania przepisów prawa materialnego, stąd konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia, a obowiązujący wynikający z art. 454 § 1 kpk zakaz ne peius wyłącza wydanie orzeczenia reformatoryjnego. Wobec słuszności zarzutów odwoławczych wyrok w zaskarżonej części (pkt I, III i VIII) należało uchylić a sprawę przekazać do ponownego jej rozpoznania. Z przyczyn wskazanych w pkt 4 uzasadnienia także stało się konieczne uchylenia wyroku poza granicami zaskarżenia co do pkt IV z uwagi na materialnoprawne powiązanie z rozstrzygnięciami zaskarżonymi. Uzupełnienie postępowania dowodowego przez sąd odwoławczy, zważywszy na dyspozycję art. 454 § 1 kpk, nie jest możliwe, gdyż wymagane byłoby prowadzenia pełnego postępowania dowodowego z udziałem uprawnionego oskarżyciela publicznego. Nawet przeprowadzenie wszystkich dowodów, z uwagi na wcześniejsze umorzenie postępowania mogłoby nie pozwolić na wydanie wyroku reformatoryjnego. Tym samym prowadzeniu dowodów w postępowaniu odwoławczym sprzeciwiała się zasada dążenia do wydania orzeczenia w rozsądnym terminie. W świetle zebranych dowodów, Sąd Rejonowy wychodząc z niewłaściwego założenia, zasadnie zakwestionowanego przez oskarżyciela publicznego, o wystąpieniu przeszkody do wydania orzeczenia wobec braku skargi uprawnionego oskarżyciela – z powodów wskazanych w punktach 3 i 4 – błędnie uznane za czyny ścigane z oskarżenia prywatnego. Umorzenie postępowania nastąpiło z powodu wystąpienia w ocenie Sądu Rejonowego przeszkody procesowej, podczas gdy chodzi o zdarzenie faktyczne, które stanowiąc stypizowane w art. 158 § 1 kk przestępstwo publicznoskargowe, którego ścigania żądał oskarżyciel publiczny i w toku całego postępowania sądowego swoją skargę (akt oskarżenia) popierał. Także ocena dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego, podkreślana przez Skarżącego w apelacji winna skutkować poczynieniem odmiennych ustaleń faktycznych, przede wszystkim jednak inną kwalifikacją prawną czynów przypisywanych oskarżonym.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

W toku ponownego rozpoznania nie przesądzając treści rozstrzygnięcia, Sąd Rejonowy winien, uwzględniając uwagi wskazane powyżej, przeprowadzić właściwe i rzetelne postępowanie dowodowe, zarówno w zakresie wykazania słuszności tez aktu oskarżenia, jak i trafności twierdzeń obrony w rzetelnie przeprowadzonym postępowaniu sądowym (nie zapominając o obowiązującym go zakazie reformationis in peius). W konsekwencji zaś uzyskanych wyników postępowania dowodowego Sąd będzie mógł dokonać wnikliwej i kompleksowej analizy wszystkich przeprowadzonych dowodów, także z uwzględnieniem inicjatywy dowodowej stron i na podstawie całokształtu ujawnionych okoliczności istotnych z punktu widzenia przedmiotu procesu (kwestii odpowiedzialności oskarżonych za zarzucane im czyny w części uchylonego wyroku), rozstrzygnąć w sposób bezstronny i samodzielny o sprawstwie i zawinieniu oskarżonych. W postępowaniu ponownym Sąd Rejonowy, unikając błędów proceduralnych, przeprowadzi dowody, które podda wnikliwej ocenie i analizie, a następnie wyciągnie wnioski w zakresie sprawstwa i zawinienia czynów zarzuconych oskarżonym, w zakresie w jakim zaskarżony wyrok został uchylony, uwzględniając przy wydaniu orzeczenia dorobek doktryny i judykatury co do wykładni art. 158 kk (jedynie w niewielkiej części przedstawiony w uwagach zawartych w punktach 3 i 4 uzasadnienia Sądu Odwoławczego). Rozpoznając ponownie sprawę podejmie decyzję co do niezbędności, w dążeniu do poczynienia prawdziwych ustaleń faktycznych, przeprowadzenia innych dowodów, a następnie po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, pamiętając o obowiązku dążenia do ujawnienia prawdy materialnej, Sąd winien poczynić precyzyjne ustalenia faktyczne na podstawie całokształtu materiału dowodowego ocenionego zgodnie z dyspozycją art. 7 kpk, wyciągnąć wnioski w zakresie sprawstwa i bezprawności zarzucanych oskarżonym czynów, ich kwalifikacji prawnej oraz zawinienia, bądź też ich braku. Następnie zaś, o ile taka konieczność zaistnieje, swoje stanowisko uzasadnić w prawidłowo sporządzonym pisemnym uzasadnieniu.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Wyrok Sądu odwoławczego nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w rozumieniu art. 626 § 1 kpk, stąd też nie zawiera rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

7.  PODPIS

SSO Grażyna Artymiak

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Oskarżyciel publiczny

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Rejonowego w Ropczycach z dnia 17 września 2024 r. (sygn. akt II K 235/23) przeciwko M. P., D. P. i P. Ż. (1)

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana