Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rzeszowie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

III Ka 606/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 4 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt X K 127/22 przeciwko M. Ł. oskarżonemu o czyn z art. 220 § 2 kk i art. 155 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

11.3. Granice zaskarżenia

11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

12.1. Ustalenie faktów

12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

M. Ł.

Uprzednia niekaralność

Informacja z K.

k.1625

12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

12.2. Ocena dowodów

12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Dotychczasowa niekaralność oskarżonego

Informacja z K.

Dowód w postaci informacji z K. w odniesieniu do oskarżonego M. Ł. nie budzi wątpliwości, ani w zakresie formy, ani treści. Została ona sporządzona przez uprawniony do tego podmiot w formie przewidzianej dla tej czynności. Żadna ze stron postępowania nie kwestionowała jej autentyczności i rzetelności.

12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1)

Ad 1)

2)

Ad 2)

3)

Ad 3)

4)

Ad 4)

5)

Ad 5)

Obrazy przepisów postępowania mającej wpływ na treść wyroku, tj. art. 410 kpk w zw. z art. 7 kpk poprzez:

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na odmówieniu wiarygodności dowodowi z wyjaśnień oskarżonego M. Ł. co do nie przyznania się przez oskarżonego do zarzuconego mu czynu,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na uznaniu za wiarygodną opinię biegłego A. B. i poczynienie na jej podstawie ustaleń faktycznych, podczas gdy opinia ta została oparta na niepełnym materiale dowodowym, treść opinii pozostaje w sprzeczności z rzeczywistym stanem rzeczy, a ponadto nie wyjaśnione zostały kwestie związane z dokładnym określeniem przez biegłego zakresu odpowiedzialności poszczególnych podmiotów oraz podstaw tej odpowiedzialności,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na uznaniu za wiarygodne opinii głównej i opinii uzupełniających biegłego A. B. i poczynienie na jej podstawie ustaleń faktycznych, podczas gdy biegły opinię sporządzoną w dniu 23 sierpnia 2021 r. oparł na dowodzie w postaci zeznań złożonych przez M. Ł. w charakterze świadka we wstępnej fazie postępowania przygotowawczego, zaś w kolejnych opiniach uzupełniających biegły podtrzymywał w całości wydaną przez siebie opinię z dnia 23 sierpnia 2021 r., co narusza prawo do obrony oskarżonego, albowiem niedopuszczalnym pozostaje wykorzystywanie zeznań złożonych w charakterze świadka przez osobę, która obecnie pozostaje oskarżonym w niniejszej sprawie, a więc zmianie uległa jej rola procesowa,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na uznaniu za wiarygodne opinii głównej i opinii uzupełniających biegłego A. B. i oparcie na nich ustaleń faktycznych, podczas gdy biegły w sporządzonych opiniach podejmuje się oceny sprawności technicznej i wyposażenia maszyny H., przy której doszło do zdarzenia, podczas gdy nie był do tego uprawniony, albowiem nie jest on biegłym z zakresu budowy i eksploatacji maszyn, wobec czego w sporządzonej przez siebie opinii Biegły wyszedł poza swoje kompetencje,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na uznaniu za wiarygodne opinii głównej i opinii uzupełniających biegłego A. B. i oparcie na nich ustaleń faktycznych, podczas gdy biegły w sporządzonych opiniach wykroczył poza zakres swoich kompetencji procesowych oraz zakres przedmiotowy opinii wyznaczony postanowieniem o jego powołaniu, bowiem w ich treści dokonuje subiektywnych ustaleń faktycznych, a zarazem stwierdza sprawstwo oskarżonego, co stanowi wyłącznie uprawnienie Sądu,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na uznaniu za wiarygodne opinii głównej i opinii uzupełniających biegłego A. B. i oparcie na nich ustaleń faktycznych, podczas gdy Sąd I instancji w ten sposób naruszył zasadę swobodnej oceny dowodów w zakresie opinii w/w biegłego przez niedostateczną jej analizę przejawiającą się w pominięciu istotnych treści dla przyjęcia odpowiedzialności karnej oskarżonego między przypisanym oskarżonemu zaniedbaniem, a śmiercią pokrzywdzonego A. A., w szczególności braku związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zachowaniem oskarżonego, a zaistniałym wypadkiem,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie i bezzasadne uznanie przez Sąd I instancji, że pomiędzy zachowaniem oskarżonego, a przedmiotowym zdarzeniem istnieje adekwatny związek przyczynowy,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na uznaniu przez Sąd I instancji w ślad za opinią biegłego A. B., że bezpośrednią przyczyną wypadku z dnia 29 czerwca 2021 r., któremu uległ A. A., był m.in. brak instrukcji obsługi i BHP maszyny H. uwzględniającej wskazania zawarte w (...), podczas gdy pracodawca oskarżonego dysponował w/w instrukcją,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na uznaniu przez Sąd 1 instancji w ślad za opinią biegłego A. B., że bezpośrednią przyczyną wypadku z dnia 29 czerwca 2021 r., któremu uległ A. A. był m.in. brak przeszkolenia A. A. przed dopuszczeniem go do samodzielnej pracy przy maszynie H., podczas gdy A. A. nigdy nie został przez oskarżonego dopuszczony do pracy przy tej maszynie, lecz odbywał na niej jedynie szkolenie,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na dowolnym uznaniu przez Sąd I instancji, że A. A. został dopuszczony przez oskarżonego do pracy na stanowisku przy obsłudze maszyny formującej H. (...) służącej do produkcji elementów betonowych, podczas gdy okoliczność ta w żaden sposób nie została udowodniona, zaś ze zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności z zeznań świadków (m.in. S. M., A. S., M. C.) i wyjaśnień oskarżonego wprost wynika, że A. A. nie został dopuszczony do pracy przy w/w maszynie, lecz był przyuczany do nowego stanowiska i odbywał stosowne szkolenie(nie zostało ono zakończone z uwagi na zaistniały wypadek), zaś podczas nieobecności oskarżonego A. A. był uprawniony wyłącznie do wykonywania prac porządkowych poza strefą niebezpieczną (zamiatania oraz podlewania wyprodukowanego materiału), do czego posiadał odpowiednie przeszkolenia,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na dowolnym uznaniu przez Sąd I instancji, że oskarżony miał zezwolić na pracę przedmiotowej maszyny mimo braku zamontowania na jej lewej ścianie osłony ruchomego ramienia tej maszyny, podczas gdy okoliczność ta w żaden sposób nie została udowodniona, zaś ze zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności z zeznań świadka S. M. i wyjaśnień oskarżonego jednoznacznie wynika, iż w dniu 29 czerwca 2021 r. podczas rozpoczęcia pracy przy przedmiotowej maszynie osłona była zamontowana, co zostało zweryfikowane zarówno przez oskarżonego jak i operatora maszyny - świadka S. M., który również odpowiadał za jej stan techniczny,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na nieuwzględnieniu przez Sąd I instancji okoliczności wynikających z zeznań przesłuchiwanych w toku postępowania sądowego świadków,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na całkowitym pominięciu przez Sąd I instancji okoliczności związanych z kondycją psychiczną A. A. i jego zachowania w ostatnich dwóch tygodniach przed datą zdarzenia, która była spowodowana jego problemami rodzinnymi, co znajduje potwierdzenia w zeznaniach świadków w przedmiotowej sprawie, w szczególności rodziny A. A. oraz w analizie korespondencji tekstowej ujawnionej w telefonie A. A., co mogło mieć wpływ na przebieg zdarzenia z dnia 29 czerwca 2021 r., na skutek którego śmierć poniósł pokrzywdzony A. A.,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na całkowitym pominięciu zbadania przez Sąd I instancji ewentualnego stopnia przyczynienia się pokrzywdzonego A. A. do przedmiotowego zdarzenia poprzez rażące niedbalstwo przejawiające się w przebywaniu w bliskiej okolicy maszyny podczas jej pracy i nachyleniu się przez pokrzywdzonego nad pracującą maszyną w miejscu niedozwolonym,

niedopełnienie określonego przepisem art. 410 kpk obowiązku wydania orzeczenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego, zgromadzonego i ujawnionego w niniejszej sprawie, polegające na błędnym przyjęciu, że oskarżony swoim zachowaniem miał doprowadzić do sytuacji, w której A. A. podczas pracy maszyny przechylił się do jej wnętrza,

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zauważyć należy, że Skarżący w apelacji, wskazując na wiele przypadków niedopełnienia, jego zdaniem, obowiązku procesowego wydania orzeczenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, postawił zarzut naruszenia podstawowych zasad procesowych znajdujących wyraz w normach art. 7 kpk oraz art. 410 kpk. Pierwsza z nich konstytuuje zasadę swobodnej oceny dowodów, a druga wymaga oparcia rozstrzygnięcia na całokształcie ujawnionych w czasie rozprawy dowodów. Obrońca oskarżonego kwestionując rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego upatruje jego wadliwości w obdarzeniu przez Sąd I instancji wiarą dowodów przyjętych za podstawę czynionych ustaleń a odmówienie takiego waloru wyjaśnieniom oskarżonego oraz wspierających jego wersję dowodów. Rzecz w tym, że taka argumentacja nie może doprowadzić do oczekiwanych przez Skarżącego skutków. Nie jest bowiem naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów i zasady obiektywizmu odmówienie wiarygodności niektórym dowodom (np. wyjaśnieniom oskarżonego) i oparcie się na innych. Nie można też zarzucając ich dowolną ocenę zastępować uzasadnienie tego twierdzenia wywodami na temat własnej wizji Skarżącego co do przebiegu badanego zdarzenia. Podkreślić należy, że zarzut obrazy art. 7 kpk może być skuteczny tylko wtedy, gdy Skarżący wykaże, że Sąd orzekający oceniając dowody naruszył zasady logicznego rozumowania, nie uwzględnił przy ich ocenie wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego. We wniesionym środku odwoławczym, w tym zakresie, Skarżący istnienia takich uchybień nie uprawdopodobnił. Przekonanie o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną prawa procesowego, ponieważ Sąd Rejonowy poprzedził swoje stanowisko ujawnieniem w toku rozprawy całokształtu okoliczności sprawy w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia do prawdy, stanowiło ono wynik rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego, następnie zostało wyczerpująco i logicznie, z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, uargumentowane. Także zarzut naruszenia art. 410 kpk jest bezzasadny. Sąd Rejonowy orzekał na podstawie całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy, prawidłowo przeprowadził wszystkie dowody i poddał je kompleksowej ocenie. Naruszenie art. 410 kpk może polegać na oparciu wyroku na okolicznościach nieujawnionych w toku rozprawy głównej, albo pominięciu przy wyrokowaniu okoliczności wynikających z przeprowadzonych dowodów (postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2006 r., III KK 372/06). Na żadną z takich sytuacji Skarżący nie wskazuje. Dokonanie zaś ocen dowodów nie jest obrazą tego przepisu (wyrok SA w Krakowie z dnia 29 grudnia 2006 r., II AKa 223/06). W realiach niniejszej sprawy Sąd nie pominął naprowadzanych w apelacji okoliczności, w szczególności zaś środków dowodowych pochodzących od osobowych źródeł dowodowych. Nie można też zapominać o roli, jaką w procesie oceny wiarygodności źródeł dowodowych odgrywa bezpośrednie zetknięcie się z osobami przesłuchiwanymi i czynienie tych ocen z uwzględnieniem spostrzeżeń ich zachowań, sposobu udzielania odpowiedzi i reakcji na zadawane pytania. Skoro zaś ocena dowodów dokonana została z zachowaniem wymienionych kryteriów, to pozostaje ona pod ochroną art. 7 kpk, a apelujący nie wykazał, by Sąd Rejonowy pominął istotne w sprawie dowody lub oparł się na dowodach na rozprawie nieujawnionych.

Odnosząc się do szczegółowo podniesionych w tym zakresie zarzutów, nie sposób uznać zasadności takiego zarzutu w sytuacji, gdy Sąd prawidłowo ujawnił wszystkie dowody, a jedynie części z nich nie uczynił podstawą ustaleń faktycznych ze względu na odmówienie im waloru wiarygodności. Właśnie tak sformułowane zostały poszczególne zarzuty obrazy przepisów postępowania, w szczególności zaś nie stanowi obrazy art. 410 kpk zarzucane przez Skarżącego odmówienie wiarygodności dowodowi z wyjaśnień oskarżonego M. Ł. co do nie przyznania się przez oskarżonego do zarzuconego mu czynu, zwłaszcza że Sąd Rejonowy wskazał, w jakim zakresie uznaje wyjaśnienia oskarżonego za wiarygodne, a w jakim zakresie je odrzuca, które w tej części nie mogły stanowić podstawy czynionych ustaleń faktycznych, ze względu na ich niewiarygodność. Sąd również prawidłowo, z zachowaniem dyspozycji art. 7 kpk, ocenił zeznania świadków, w tym w szczególności S. M., A. S. i M. C. i na ich podstawie czynił ustalenia faktyczne. Również na ich podstawie – wbrew zarzutom Skarżącego – zasadnie przyjął, że A. A. był przyuczany do pracy na nowym stanowisku i odbywał stosowne szkolenie, z którym miała się wiązać jego przyszła praca na ewentualnie powierzonym mu stanowisku przy obsłudze maszyny H. (...). Sąd uwzględniając całokształt przeprowadzonych dowodów prawidłowo także ustalił, że oskarżony był odpowiedzialny za stworzenie bezpiecznych warunków pracy podległym mu pracowników, w tym A. A., wobec którego dodatkowo był zobowiązany, w objętym zarzutem czasie, przeprowadzić przeszkolenie stanowiskowe. W tym zakresie zarzuty apelacji Skarżącego nie były zasadne. Zgodzić jednak należy się ze Skarżącym, że w sprawie brak było przekonujących i pewnych dowodów, które pozwoliłyby na stanowcze ustalenie zachowania A. A. poprzedzającego zdarzenie. Żaden z przesłuchanych świadków nie widział momentu poprzedzającego wypadek. Również żaden ze świadków nie umiał wskazać, kto i w jakim czasie, zdjął osłonę, która powinna być - ze względów bezpieczeństwa – zamontowana w czasie pracy maszyny H.. Takim ustaleniom i wnioskom (jednoznacznym) nie stoi na przeszkodzie dokonana, a kwestionowana przez Skarżącego, ocena osobowych źródeł dowodowych i wykorzystanie ich dla czynionych ustaleń faktycznych (wszak Sąd obdarzył wiarą dowody, na podstawie których czynił wskazane powyżej – negatywne – ustalenia odnośnie do „niewidzenia zachowania pokrzywdzonego poprzedzającego wypadek” i nieustalenia czasu i osoby, która zdjęła osłonę.

Także podważanie, przyjętej przez Sąd Rejonowy jako wiarygodnej opinii biegłego z zakresu BHP, nie czyni zarzutu obrazy art. 410 kpk zasadnym. Podważanie dokonanej oceny wiarygodności opinii biegłego A. B., poprzez podnoszenie tez odnoszących się do jej niepełności, bo z jednej strony dokładnie nie zostały przez biegłego wyjaśnione kwestie związane z określeniem zakresu odpowiedzialności poszczególnych podmiotów oraz podstaw tej odpowiedzialności, z drugiej zaś dokonał subiektywnych ustaleń faktycznych, a zarazem stwierdził sprawstwo oskarżonego. Sąd korzystając z dyspozycji zawartej w art. 7 kpk dokonał oceny wiarygodności opinii biegłego A. B., zgodnie ze swoim przekonaniem, opartym na logicznym rozumowaniu, doświadczeniu i wskazaniach wiedzy. Wbrew zarzutom Skarżącego kwestionowaną opinię biegły sporządził na podstawie pełnego materiału dowodowego, świadczy o tym uzupełniająca opinia z dnia 7 maja 2024 r. wskazująca na uwzględnienie w niej także materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania sądowego. Biegły A. B. opinie wydawał na różnych etapach postępowania przygotowawczego i sądowego. W miarę uzupełniania materiału dowodowego odnosił się do tych nowych dowodów i aktualizował stanowisko w opinii. Niewątpliwie w opinii sporządzonej w dniu 23 sierpnia 2021 r. biegły odwołał się do wówczas złożonych zeznań M. Ł., który nie występował jeszcze w charakterze podejrzanego. W okresie późniejszym biegły podtrzymywał wnioski i ustalenia pierwszej opinii, ale uwzględniał także nowe dowody, w tym wyjaśnienia oskarżonego, również odpowiadał na zadawane mu pytania (protokół z dnia 24 lutego 2022 r. – opinia uzupełniająca odniesienie się do zarzutów do opinii z 23 sierpnia 2021 i odpowiedzi na pytania uczestniczących w przesłuchaniu biegłego reprezentantów procesowych stron). Zebrany materiał dowodowy potwierdza podstawę dowodową przyjętych przez biegłego wniosków w pierwotnej opinii i w późniejszych. Takie postąpienie co do opiniowania biegłego nie naruszało prawa oskarżonego do obrony. Opinie biegłego, wydawane kolejno w sprawie, uwzględniają dynamikę postępowania dowodowego i zmiany ról procesowych osobowych źródeł dowodowych. Nie świadczy to, jak zarzuca Skarżący, że Sąd korzystając z opinii biegłego swoje ustalenia opiera na niedopuszczalnym dowodzie, tj. na zeznaniach złożonych przez M. Ł. w charakterze świadka, a przywołanych w opinii biegłego sporządzonej w dniu 23 sierpnia 2021 r. (Sąd Rejonowy przytacza w uzasadnieniu tą opinię wśród przywoływanych dowodów, jednak poza tym dokumentem wymienia także opinie z późniejszych dat. Charakterystyczne jest również i to, że opinia z postępowania sądowego przywołana jest w innym miejscu uzasadnienia, natomiast obie opinie z postępowania przygotowawczego łącznie w innym miejscu w pkt 1 uzasadnienia. Podobnie przy ocenie opinii biegłego najpierw wskazana jest opinia z dnia 7 maja 2024 r., a odrębnie obie opinie z postępowania przygotowawczego łącznie). Co istotne i warte podkreślenia w opinii z dnia 7 maja 2024 r. biegły odwołał się już bezpośrednio do wyjaśnień oskarżonego złożonych w toku rozprawy w dniu 30 sierpnia 2022 r., a także do złożonych w kolejnych terminach rozprawy zeznań świadków. Treść tych nowych dowodów została zatem uwzględniona w ostatniej - finalnej opinii biegłego A. B.. Również nie jest zasadny zarzut oparcia ustaleń faktycznych na opinii biegłego, który wbrew swoim kompetencjom podjął się oceny sprawności technicznej maszyny H.. Opinia biegłego ogranicza się bowiem do oceny np. wyposażenia maszyny H. w osłonę z punktu widzenia przestrzegania zasad BHP, weryfikowanej następnie przez pryzmat ryzyka zwiększenia niebezpieczeństwa dla pracowników i konsekwencji naruszenia BHP oraz wpływu na zdarzenie, które biegły kwalifikował jako śmiertelny wypadek przy pracy. Nie mówił o niedopuszczalności korzystania z maszyny H. bez osłony z punktu widzenia sprawności jej mechanizmów, tylko z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy. Biegły udzielał odpowiedzi na zadane mu pytania, zgodnie ze swoimi kompetencjami w granicach, w jakich jako biegły z zakresu BHP mógł się wypowiadać wykorzystując swoją wiedzę fachową i doświadczenie zawodowe. W opinii z dnia 7 maja 2024 r. odnosząc się do zarzutów obrońcy oskarżonego zgłoszonych do jego wcześniejszych opinii, biegły A. B., np. podkreśla, że do sądu, nie zaś do biegłego, należy ustalenie i ocena podmiotu odpowiedzialnego za stan osłony w maszynie H.. Odbywanie przeszkolenia stanowiskowego w sposób ustalony przez Sąd I instancji, na podstawie w szczególności wyjaśnień oskarżonego, zeznań świadków i opinii biegłego, pozostawało w związku przyczynowo skutkowym z nieumyślnym narażeniem przez oskarżonego jako brygadzisty i zobowiązanego do przeprowadzenia szkolenia stanowiskowego podległego mu pracownika A. A. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia.

Przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych, pozostaje pod ochroną art. 7 kpk wtedy, gdy stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających tak na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (wyrok SN z dnia 15 grudnia 2011 r., II KK 183/11). Te kryteria oceny dowodów i kierowanie się Sądu swoim przekonaniem ma także zastosowanie do oceny dowodu z opinii biegłego. Nie stanowi natomiast naruszenia art. 410 kpk dokonanie takiej czy innej oceny dowodu przeprowadzonego lub ujawnionego na rozprawie. Dokonując zaś oceny dowodów Sąd Rejonowy swoje stanowisko wyczerpująco, chociaż zwięźle, a niekiedy lapidarnie, umotywował w uzasadnieniu wyroku zgodnie z wymogami określonymi w art. 424 § 1 kpk. Tak przedstawioną argumentację jako logiczną i przekonującą podziela w całości Sąd Okręgowy. Podniesione w apelacji zarzuty naruszenia wskazanych przepisów postępowania (art. 7 kpk i art. 410 kpk) nie są zatem w pełni zasadne.

Zarzut obrazy prawa procesowego może zostać uznany przez sąd odwoławczy za zasadny i skuteczny tylko wówczas, gdy spełnione są łącznie dwa warunki. Pierwszy z nich to rzeczywiste naruszenie przez sąd meriti określonego przepisu prawa procesowego oraz wskazanie przez skarżącego sposobu jego naruszenia. Drugi warunek to wynikający z treści art. 438 pkt 2 kpk obowiązek wykazania przez autora apelacji wpływu obrazy danego przepisu prawa procesowego na treść wyroku. Jeżeli naruszenie ma dotyczyć przepisów ze sfery gromadzenia i oceny dowodów to wpływ na treść wyroku przejawiać się powinien w dokonaniu przez sąd błędnych ustaleń faktycznych. Dla skuteczności zarzutu obrazy przepisów konieczne jest wykazanie, który konkretnie dowód (dowody) został przez sąd dowolnie oceniony oraz w czym owa dowolność się przejawia. W tym zakresie nie przedstawiono przekonujących argumentów przemawiających za słusznością ogólnie sformułowanych zarzutów. Sąd Rejonowy nie naruszył zasady swobodnej oceny dowodów. Ocena ta pozostaje w zgodzie z dyrektywą postępowania wyrażoną w art. 7 kpk. Dowody zostały bowiem ocenione swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Sąd szczegółowo wyjaśnił, dlaczego część z nich, w tym przywoływane w apelacji wyjaśnienia oskarżonego, na wiarę nie zasługiwały i nie mogły stanowić podstawy dowodowej czynionych ustaleń faktycznych. Apelujący nie wykazał przekonująco naruszenia zasad prawidłowego rozumowania, nie dowiódł złamania konkretnych wskazań wiedzy, ani też nie wskazał dowodów, które zostały ocenione niezgodnie z doświadczeniem życiowym. Nie wykazał także, które z dowodów istotne z punktu widzenia czynionych ustaleń zostały pominięte w rozważaniach sądu, choć mają zasadnicze znaczenie dla czynionych ustaleń. Jeżeli prześledzić czynności dowodowe prowadzone w toku rozprawy to przeprowadzone zostały bezpośrednio wszystkie istotne dla czynionych ustaleń faktycznych dowody, a sąd poddał je wszystkie ocenie. Nie sposób zaakceptować twierdzenia o pominięciu w toku postępowania dowodowego istotnych dowodów, co wpłynęło na treść orzeczenia w sposób zaburzający jego prawidłowość. Jest jednak wymownym zarówno poprzez analizę treści zarzutów, jak i motywacyjne ich części, że Skarżący nie wskazuje na błędy w rozumowaniu Sądu I instancji i nie dowodzi naruszenia poprawnego wnioskowania przy ocenie wiarygodności dowodów, lecz przedstawia własne ich oceny. Taki sposób argumentacji stanowi swoistą polemikę z pisemnymi motywami zaskarżonego orzeczenia, nie stanowi natomiast przekonującego wykazania naruszenia przez Sąd Rejonowy wskazywanych przepisów postępowania, a tym bardziej wpływu takiego naruszenia na treść zaskarżonego wyroku. Ustanowiony w art. 7 kpk obowiązek dokonania oceny wiarygodności materiału dowodowego w oparciu o wszechstronną, zgodną z zasadami logicznego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego dotyczy nie tylko Sądu orzekającego. Obowiązkiem Skarżącego jest wykazanie, jakich konkretnych uchybień dopuścił się Sąd meriti w kontekście zasad wiedzy, w szczególności logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego przy ocenie materiału dowodowego. Naruszenie art. 410 kpk może polegać na oparciu wyroku na okolicznościach nieujawnionych w toku rozprawy głównej, albo pominięciu przy wyrokowaniu okoliczności wynikających z przeprowadzonych dowodów, na takie okoliczności Skarżący nie wskazuje. Natomiast nie jest obrazą tego przepisu dokonanie oceny dowodów i na jej podstawie odrzucenie uznanych za niewiarygodne, czy nieistotne z punktu widzenia podstawy faktycznej i dowodowej.

Na podstawie dowodów poprawnie przeprowadzonych i w prawidłowo przeprowadzonej ocenie uznanych za wiarygodne możliwe jest zatem czynienie stanowczych ustaleń faktycznych. Słusznie jednak Skarżący zarzuca wadliwość ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji, w zakresie, w jakim przypisuje wystąpienie związku przyczynowego pomiędzy zachowaniem oskarżonego a zdarzeniem ujmowanym jako śmiertelny wypadek przy pracy przy poczynionych przez Sąd ustaleniach, że osłona „w niewiadomym czasie (...) została zdjęta przez nieustaloną osobę” oraz „nie było żadnego uzasadnienia”, aby pokrzywdzony przebywał w strefie ruchomego elementu maszyny i dalej „z niewyjaśnionych przyczyn A. A. pochylił się do wnętrza maszyny (...)”. Sąd Rejonowy pominął ocenę stopnia ewentualnego przyczynienia się pokrzywdzonego A. A. do zdarzenia, ale także stanu dowodów, które pozwalałby na wykazanie istnienia związku przyczynowego zaniechań oskarżonego i skutku, jaki Sąd przypisał oskarżonemu, nie mając ku temu wystarczająco przekonujących podstaw dowodowych (uwagi w pkt 4 uzasadnienia). W tym zakresie zarzuty i postawione tezy skarżącego w części zasługiwały na uwzględnienie, nie tyle jako obraza wskazywanych przepisów postępowania, a wyciąganie wniosków przy dokonywaniu subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod przepisy ustawy.

Zarzut

Obrazy przepisów postępowania mającej wpływ na treść wyroku, tj. art. 5 § 1 kpk w zw. z art. 2 kpk poprzez:

naruszenie domniemania niewinności i rozstrzygnięcie niedających się wątpliwości na niekorzyść oskarżonego przede wszystkim, co do określenia przyczyn przebywania A. A. w miejscu, w którym doszło do wypadku oraz okoliczności związanych z wymontowaniem osłony przedmiotowej maszyny,

naruszenie domniemania niewinności i rozstrzygniecie niedających się wątpliwości na niekorzyść oskarżonego poprzez nierozważenie, iż sprzeczności w sferze dowodów obciążających nigdy nie są równoważne ze sprzecznościami w zakresie dowodów obciążających, a to na oskarżycielu spoczywa obowiązek udowodnienia, że wina oskarżonego nie może budzić wątpliwości,

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

W związku z podniesionym zarzutem obrazy art. 5 § 1 kpk w zw. z art. 2 kpk, poprzez naruszenie reguły in dubio pro reo, należy przypomnieć, że zgodnie z postulatem zawartym w art. 2 § 2 kpk podstawę rozstrzygnięcia powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne, co w postępowaniu sądowym jest osiągalne tylko wtedy, gdy sąd orzekający przestrzega reguły art. 410 kpk, a więc gdy przedmiotem zainteresowania sądu jest cały zebrany materiał dowodowy, bez pominięcia istotnych jego części. Sąd w celu odtworzenia zgodnego z rzeczywistością przebiegu zdarzenia będącego przedmiotem rozpoznania, ma obowiązek dążyć do wyjaśnienia wszystkich istotnych dla odpowiedzialności oskarżonego okoliczności zarzucanego mu czynu, wyjaśnienia i rozważenia okoliczności przemawiających za prawidłowością wersji oskarżenia, jak i wersji przeciwnej, wyjaśnienia wszystkich wątpliwości co od stanu faktycznego wynikającego z materiału dowodowego, bowiem tylko wówczas możliwe jest prawidłowe orzekanie w zakresie odpowiedzialności oskarżonego. W art. 2 § 1 kpk wymieniono natomiast podstawowe zadania procesu karnego, na niespełnienie któregokolwiek z nich Skarżący nie wskazuje, ograniczając tezy dotyczące podniesionego zarzutu do twierdzeń o rozstrzygnięciu wątpliwości na niekorzyść oskarżonego, w tym co do przyczyn przebywania A. A. w miejscu, w którym doszło do wypadku oraz okoliczności związanych z wymontowaniem osłony maszyny. Możliwość podniesienia obrazy art. 5 § 2 kpk otwiera się dopiero wówczas, gdy sąd orzekający po wyczerpaniu wszystkich możliwości dowodowych, po ocenie materiału dowodowego zgodnie ze standardami wyznaczonymi przez zasadę swobodnej oceny dowodów powinien był mieć wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych. Dla oceny czy nie został naruszony zakaz in dubio pro reo nie są istotne wątpliwości strony, ale to, czy orzekający sąd powziął wątpliwości, co do treści ustaleń faktycznych lub wykładni prawa i wobec braku możliwości ich usunięcia rozstrzygnął je na niekorzyść oskarżonego, względnie, czy wątpliwości takie powinien był powziąć. Obraza tego zakazu nie zachodzi, gdy ustalenia faktyczne zależą od dania wiary określonemu dowodowi lub grupie dowodów, gdyż nie każdy z przeprowadzonych w toku postępowania dowodów będzie stanowił podstawę dokonania ustaleń faktycznych. Truizmem jest twierdzenie, iż wątpliwości, o jakich mowa w art. 5 § 2 kpk, odnoszą się do zagadnień związanych z ustaleniami faktycznymi, a więc do sytuacji, gdy z zebranego materiału dowodowego wynikają różne wersje, a żadnej z nich nie daje się wyeliminować drogą dostępnej weryfikacji. Nie należą do nich natomiast wątpliwości związane z problemem oceny dowodów, a więc, który z wzajemnie sprzecznych dowodów zasługuje na wiarę, a który tego waloru nie ma. Jeżeli Sąd dokona ustaleń na podstawie swobodnej oceny dowodów, odpowiadającej zasadom logiki i doświadczenia życiowego i w zgodzie z art. 410 kpk, a ustalenia te są stanowcze, to nie może zachodzić obraza art. 5 § 2 kpk (wyrok SA w Katowicach z dnia 5 czerwca 2007 r., II AKa 173/07). Sąd Rejonowy rozważył całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, poddał go ocenie. Ta ocena w znacznej mierze, jak wskazano to w punkcie 3.1. pozostaje pod ochroną art. 7 kpk. Sprzeczności w sferze dowodów obciążających nigdy nie są równoważne ze sprzecznościami w zakresie dowodów obciążających. Tak postawiona teza jest prawdziwa. Jednakże sprzeczność dowodów sama w sobie nie potwierdza słuszności zarzutu, rozstrzygnięcia wątpliwości na niekorzyść oskarżonego. Sąd Rejonowy w sposób stanowczy czyni swoje ustalenia, że osłona „w niewiadomym czasie (...) została zdjęta przez nieustaloną osobę” oraz „nie było żadnego uzasadnienia”, aby pokrzywdzony przebywał w strefie ruchomego elementu maszyny i dalej „z niewyjaśnionych przyczyn A. A. pochylił się do wnętrza maszyny (...)”. Nie rozstrzyga „istniejących niewiadomych okoliczności” jako wątpliwości na niekorzyść oskarżonego. Sąd je ustala w sposób pewny. Wyraźnie to akcentuje. Sąd Rejonowy pominął jednak ocenę stopnia ewentualnego przyczynienia się pokrzywdzonego A. A. do zdarzenia, ale także uchylił się od weryfikacji stanu dowodów, jakimi dysponował, a które pozwalałby na dowodowe wykazanie istnienia związku przyczynowego zaniechań oskarżonego i skutku, jaki ostatecznie przypisał oskarżonemu, nie mając ku temu przekonujących i pewnych podstaw dowodowych (uwagi w pkt 4 uzasadnienia). W tym zakresie zarzuty i postawione tezy skarżącego zasługiwały na uwzględnienie. Obowiązek udowodnienia spoczywający na oskarżycielu dotyczy wykazania zarzutu aktu oskarżenia. Obalenie domniemania niewinności oskarżonego art. 5 § 1 kpk nastąpi, gdy w świetle przeprowadzonych dowodów, poddanych ocenie sprawi, że w ocenie Sądu wina oskarżonego nie budzi wątpliwości. W tej mierze, zważywszy na okoliczności wskazane poniżej w punkcie 4 uzasadnienia oraz uznając zasadność twierdzeń skarżącego odnoszących się bardziej do kwestionowania ustaleń Sądu Rejonowego niż do dokonanej oceny dowodów, a zasadniczo wyciągniętych wniosków co do realizacji wszystkich znamion zarzucanego oskarżonemu czynu, w szczególności zaś możliwości wykazania istnienia związku przyczynowo – skutkowego między zachowaniem oskarżonego a przypisanym mu skutkiem. W tym kontekście postawiony zarzut jest zasadny.

Zarzut

Obrazy przepisów postępowania mającej wpływ na treść wyroku, tj. art. 404 § 2 kpk w zw. z art. 93 § 1 kpk poprzez prowadzenie w dniach 24 stycznia 2023 r., 1 czerwca 2023 r., 20 września 2023 r., 30 stycznia 2024 r., 27 marca 2024 r. oraz 22 maja 2024 r. rozprawy odroczonej w dalszym ciągu pomimo braku wydania przez Sąd stosownego postanowienia w tym zakresie i braku uzasadnienia tejże decyzji procesowej przez Sąd I instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut obrazy art. 404 § 2 kpk w zw. z art. 93 § 1 kpk, dotyczy zazwyczaj uchybienia przez Sąd I instancji zasadzie koncentracji materiału dowodowego. Skarżący jednak akcent naruszenia przywoływanych przepisów stawia na brak wydania przez Sąd Rejonowy stosownego postanowienia i brak uzasadnienia decyzji procesowej o prowadzeniu rozprawy odroczonej w dalszym ciągu. Tymczasem naruszenie art. 404 § 2 kpk, poprzez zaniechanie prowadzenia rozprawy od początku po odroczeniu, nie stanowi przyczyny uchylenia wyniku bez wykazania przez stronę, że uchybienie to mogłoby mieć istotny wpływ na treść wyroku i to wpływ niekorzystny dla strony podnoszącej zarzut takiego uchybienia (postanowienie SN z dnia 1 lipca 2010 r., IV KK 150/10). Nawet jeśli przyjąć, że z uwagi na wielomiesięczne okresy między terminami rozprawy, zasadne było – na którymś z nich – prowadzenie jej od początku, na co jednak Skarżący w apelacji nie wskazuje. Także nie wykazał obrońca oskarżonego, jaki wpływ na treść wyroku wywarło kontynuowanie przez sąd postępowania po odroczeniu rozprawy, bez wskazania w postanowieniu uzasadnionych przyczyn prowadzenia rozprawy w dalszym ciągu. Rzeczywiście z treści art. 404 § 2 kpk wynika, że sąd powinien wydawać decyzję o kontynuowaniu rozprawy odroczonej w formie postanowienia (art. 93 § 1 kpk), wyjaśniając w uzasadnieniu orzeczenia, dlaczego uznał, że zachodzi wyjątkowa sytuacja uzasadniająca prowadzenie rozprawy odroczonej w dalszym ciągu (wyrok SN z dnia 22 czerwca 2021 r., II KK 263/21). Prowadzenie rozprawy od początku uzasadnione jest tym, że upływ czasu, jaki następuje od poprzedniego terminu rozprawy jest na tyle długi, że zacierają się bezpośrednie z niej wrażenia i zasada bezpośredniości przemawia za ponownym osobistym kontaktem sądu z przeprowadzonymi już dowodami. Tu Skarżący ma rację. Wielokrotnie w orzecznictwie prezentowane były kryteria pozwalające na ocenę naruszenia zasady koncentracji i wyjątkowości przewidzianej w art. 404 § 2 kpk. O naruszeniu tej zasady decyduje nie tylko upływ czasu między skutecznymi terminami rozprawy, ale także konkretne okoliczności danej sprawy, takie jak przyczyny odraczania rozprawy, postawa stron w trakcie procesu, zakres materiału dowodowego, a w konsekwencji wpływ decyzji sądu o prowadzeniu rozprawy w dalszym ciągu na treść wyroku (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 25 września 2013 r., II AKa 200/13; wyrok SA w Lublinie z dnia 17 kwietnia 2019 r. II AKa 19/19). W większości tego rodzaju wypadków, dalsze prowadzenie rozprawy nie może zagrażać czyjemukolwiek interesowi procesowemu i umożliwia zrealizowanie celów postępowania karnego (wyrok SA w Katowicach z dnia 10 lipca 2014 r., II AKa 229/13). Brak postanowienia o prowadzeniu w dalszym ciągu rozprawy odroczonej jest jednak uchybieniem z zakresu względnych przyczyn odwoławczych (art. 438 pkt 2 kpk), zatem ma znaczenie tylko wtedy, gdy wpłynęło na treść zaskarżonego wyroku i to na niekorzyść Skarżącego (wyrok SA w Krakowie z dnia 10 października 2013 r., II AKa 111/13). Formułując taki zarzut Skarżący wpływ tego uchybienia na treść wyroku winien wykazać. Tymczasem poza podniesionym zarzutem, nie sposób w wywiedzionym środku odwoławczym odnaleźć przekonującej argumentacji w tej kwestii. Nie wykazał też by prowadzenie rozprawy odroczonej w dalszym ciągu, przy niezmienionym składzie, miało jakiekolwiek negatywne konsekwencje dla oskarżonego. Zauważyć należy, że w realiach sprawy wprawdzie w protokołach rozprawy brak jest wskazania na przyczyny prowadzenia rozprawy w dalszym ciągu, to jednak tenże brak ma tylko formalny charakter, skoro w istocie rozprawa była prowadzona w dalszym ciągu. Każdorazowo w protokołach zapisano bowiem „ciąg dalszy rozprawy odroczonej z dnia ...”, zatem ułomne, bo nie zawierające prawnej podstawy, ani uzasadnienia (art. 94 kpk) postanowienia o prowadzeniu odroczonej rozprawy w dalszym ciągu były wydawane. Jaki wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia miało przywoływane uchybienie, tego Skarżący już nie wykazał. Przypomnieć należy, że w kolejnych terminach rozprawy obecny obrońca nie sprzeciwiał się kontynuowaniu rozprawy, nie wnioskował o powtórzenie wcześniejszych czynności dowodowych, z uwagi na zatarcie ich treści chociażby w jego pamięci, nie żądał też wskazania szczególnych okoliczności, które uzasadniały odstąpienie od prowadzenia odroczonej rozprawy od początku. Decyzje Sądu Rejonowego co do dalszego prowadzenia rozprawy, mimo jej uprzedniego odroczenia, przy braku ich formalnego wyartykułowania (w formie zapisanego w protokole rozprawy uzasadnienia, jak chce Skarżący) nie były w kolejnych terminach rozprawy kwestionowane przez strony. Należy stwierdzić, że art. 404 § 2 kpk wprowadza wyjątek od zasady prowadzenia rozprawy odroczonej w nowym terminie od początku. Rozprawa odroczona może być prowadzona w dalszym ciągu w nowym terminie, bez powtarzania czynności, gdy jednocześnie spełnione zostały warunki niezmienności składu orzekającego oraz ustalenia przez Sąd, że w okolicznościach procesowych konkretnej sprawy zaistniał wyjątkowy wypadek kontynuowania rozprawy. Te warunki w realiach sprawy zostały spełnione (skład sądu nie ulegał zmianie, a ustalenie wyjątkowości następowało, chociaż nie było wyartykułowane w formie uzasadnienia decyzji o dalszym ciągu odroczonej rozprawy). Wyjątkowość sytuacji procesowej uzasadniająca dalsze prowadzenie rozprawy odroczonej może wynikać m.in. z obszerności materiału dowodowego, zakresu postępowania dowodowego przed odroczeniem rozprawy i długotrwałości odroczenia. Przy ocenie czy doszło do naruszenia zasady wyjątkowości przewidzianej w art. 404 § 2 kpk decydować jednak winien nie tylko – akcentowany przez Skarżącego - czasookres pomiędzy kolejnymi terminami rozprawy, ale przede wszystkim okoliczności związane z konkretną sprawą, a więc i przyczyny odraczania rozprawy i zakres materiału dowodowego (postanowienie SN z dnia 16 listopada 2015 r., II KK 322/15).Trzeba też mieć na względzie, że wyjątkowy wypadek, o którym mowa w art. 404 § 2 kpk, zachodzi zazwyczaj wówczas, gdy obiektywnie zachodzące przeszkody powodują konieczność nawet wielokrotnego odraczania rozprawy. W takiej sytuacji każdorazowa nieodzowność prowadzenia wszystkich czynności dowodowych od początku spowodować może nieuzasadnioną przewlekłość postępowania, wykluczającą ukończenie sprawy w rozsądnym terminie (wyrok SA w Katowicach z dnia 21 grudnia 2021 r., II AKa 407/21). W tym kontekście w realiach niniejszej sprawy trudno dopatrzeć się powodów, które miałyby przemawiać za koniecznością prowadzenia rozprawy od początku. Również Skarżący poza sformułowaniem zarzutu i wyliczeniem dat terminów kontynuowania rozprawy nie wskazuje na przyczyny, z powodu których należało rozprawę, w którejkolwiek ze wskazanych dat prowadzić od początku. Na pierwszym jej terminie – 30 sierpnia 2022 r. – rozpoczęto przewód sądowy i przesłuchany został oskarżony. Na tym terminie rozprawy Sąd wezwał strony do złożenia wniosków dowodowych, zakreślając termin, z którym wiążą się konsekwencje, o jakich mowa w art. 170 § 1 pkt 6 kpk. Rozprawę odroczono. Kolejny termin wyznaczony na dzień 24 stycznia 2023 r. – wskazany w zarzucie – nie był istotnym, nie przeprowadzano wówczas czynności dowodowych (nie został wykazany w komparycji wyroku jako dzień prowadzenia rozprawy). Rozprawę wtedy przerwano na dzień 2 lutego 2023 r. wówczas przesłuchani zostali świadkowie, w tym członkowie rodziny pokrzywdzonego A. A. oraz pracownicy (...). W toku kolejnego terminu wyznaczonego na dzień 1 czerwca 2023 r. kontynuowano przesłuchania świadków i z rodziny pokrzywdzonego, i pracownika (...). Na kontynuowanej rozprawie w dniu 20 września 2023 r. odebrano zeznania kolejnych świadków. Kolejne terminy rozprawy wyznaczone zostały na dzień 30 stycznia 2024 r., 27 marca 2024 r. i 22 maja 2024 r. W poszczególnych protokołach na kolejnych terminach znajdują się zapisy „ciąg dalszy rozprawy odroczonej z dnia (...)” ze wskazaniem daty poprzedniego jej terminu. Nadto w protokole rozprawy z dnia 1 czerwca 2023 r. odnotowano postanowienie o prowadzeniu rozprawy pod nieobecność oskarżonego (art. 377 § 3 kpk). Sąd zatem podejmował decyzje, które odnotowano w protokołach, o prowadzeniu rozprawy odroczonej w dalszym ciągu, nie wskazywał jedynie szczególnych powodów zaniechania prowadzenia rozprawy od początku, przy milczącym przyzwoleniu stron. Poszczególne terminy rozprawy odbywały się średnio co 2,5 miesiąca, a co prawie 3 miesiące licząc od pierwszego skutecznego terminu rozprawy – 30 sierpnia 2022 r. – do ostatniego – 22 maja 2024 r. (średnio skuteczne terminy rozprawy odbywały się co 90 dni). Należy zwrócić uwagę, że sprawę rozpoznawał skład jednoosobowy, a materiał dowodowy został zgromadzony wprawdzie w IX tomach akt, to jednak ten ostatni tom rozpoczyna apelacja Skarżącego, a akta postępowania przygotowawczego liczyły V tomów). Zakres materiału dowodowego przeprowadzonego bezpośrednio w postępowaniu sądowym nie był więc zbyt obszerny (w trzech tomach postępowania sądowego znaczną część obejmują przedkładane wraz z obszernymi wnioskami wydruki wiadomości tekstowych telefonicznej korespondencji A. A. z jego bliskimi). Sędzia przewodniczący nie miał zatem żadnych przeszkód i problemów, aby z uprzednio przeprowadzonymi dowodami mógł zapoznać się przed każdym terminem odroczonej rozprawy, w szczególności zaś przed wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia w dniu 4 czerwca 2024 r. zwłaszcza, że po zamknięciu przewodu sądowego i odebraniu głosów stron w dniu 22 maja 2024 r. w trybie art. 411 kpk Sąd odroczył wydanie wyroku. Taki stan i tok sprawy uprawnia do stwierdzenia, że w istocie nie doszło do zerwania ciągłości rozprawy głównej i to w sposób, który mógł mieć wpływ na wynik procesu. Tym bardziej, że naruszenie art. 404 § 2 kpk poprzez zaniechanie prowadzenia rozprawy od początku po jej odroczeniu nie stanowi przyczyny uchylenia wyroku bez wykazania przez stronę, że uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na treść wyroku i to wpływ niekorzystny dla strony podnoszącej zarzut takiego uchybienia (postanowienie SN z dnia 5 kwietnia 2023 r., V KK 97/23).

Zarzut

Obrazy przepisów postępowania mającej wpływ na treść wyroku, tj. art. 201 kpk poprzez oddalenie przez Sąd I instancji wniosku dowodowego zawartego m.in. w piśmie obrońcy oskarżonego z dnia 21 maja 2024 r. w postaci przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego z zakresu BHP, podczas gdy sporządzona na potrzeby niniejszej sprawy opinia biegłego A. B. jawi się jako niepełna, niejasna i wewnętrznie sprzeczna, bowiem została oparta na niepełnym materiale dowodowym, treść opinii pozostaje w sprzeczności z rzeczywistym stanem rzeczy, a ponadto niewyjaśnione zostały kwestie związane z dokładnym określeniem przez biegłego zakresu odpowiedzialności poszczególnych podmiotów oraz podstaw tej odpowiedzialności oraz dodatkowo biegły przy sporządzaniu opinii pierwotnej, którą podtrzymywał w całości w kolejnych opiniach oparł się na zeznaniach M. Ł. (oskarżonego), które zostały złożone przez niego w charakterze świadka na wczesnym etapie postępowania przygotowawczego, co jawi się jako naruszenia prawa do obrony oskarżonego,

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wobec podniesionego zarzutu naruszenia art. 201 kpk w pierwszej kolejności podnieść należy, że uznanie opinii za jasną i pełną, w rozumieniu powołanego przepisu, jest domeną organu procesowego, a nie strony procesowej. Stąd też w sytuacji, gdy opinia biegłego jest pełna dla sądu, który swoje stanowisko w tym względzie uzasadnił, to fakt, iż opinia taka nie spełnia oczekiwań uczestników postępowania, nie jest przesłanką dopuszczenia kolejnej opinii (postanowienie SN z dnia 25 października 2023, IV KK 363/23). Podstawą do stosowania art. 201 kpk nie może stać się okoliczność, że strona wdając się samodzielnie w spekulacje myślowe natury specjalistycznej, dochodzi w rezultacie do przekonania, że wnioski natury ściśle fachowej i to w dziedzinie, w której z natury rzeczy sądowi i stronom merytorycznie brakuje wiadomości specjalistycznych, są błędne. Przepisy prawa procesowego nie dają podstaw do mnożenia podejmowanych z urzędu lub na wniosek stron decyzji o dopuszczeniu kolejnych dowodów z opinii biegłych. W orzecznictwie przyjmuje się, że opinia jest niepełna, jeżeli biegły nie udziela odpowiedzi na wszystkie postawione pytania, na które zgodnie z zakresem posiadanych wiadomości specjalnych i udostępnionym mu materiałem dowodowym może oraz powinien udzielić odpowiedzi lub jeśli nie uwzględnia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej kwestii okoliczności bądź nie zawiera uzasadnienia wyrażonych w niej ocen i poglądów. Natomiast opinia biegłego jest niejasna gdy wnioski są nieścisłe lub łączą się z takimi zastrzeżeniami, że nie można wręcz ustalić ostatecznego poglądu biegłego albo gdy jest ona niezrozumiała. Jeżeli opinia biegłego jest przekonująca oraz jasna i zupełna dla sądu, który swoje stanowisko w tym względzie uzasadnił, to fakt, iż opinia taka nie jest przekonująca dla stron procesowych, nie jest przesłanką jej podważenia i następnie dopuszczenia kolejnej opinii w oparciu o art. 201 kpk (wyrok SA w Poznaniu z dnia 22 maja 2023 r. II AKa 187/22; wyrok SA w Warszawie z dnia 25 kwietnia 2023 r. II AKa 41/22; wyrok SA w Białymstoku z dnia 15 czerwca 2022 r., II AKa 31/22; wyrok SA w Gdańsku z dnia 4 czerwca 2019 r., II AKa 68/19). Dowód z opinii innych biegłych co do zasady dopuszcza się tylko wtedy, gdy opinia pochodzi od biegłych podlegających wyłączeniu albo niekompetentnych (art. 196 § 2 kpk) bądź gdy opinia jest niepełna albo niejasna (art. 201 kpk). Obowiązujące przepisy prawa procesowego nie dają zatem podstaw do mnożenia, podejmowanych z urzędu lub na wniosek stron, decyzji o dopuszczeniu kolejnych dowodów z opinii biegłych. Warunkiem powołania nowego biegłego musi być przekonanie sądu, że dotychczasowa opinia zawiera wyżej wspomniane wady. W związku z podniesionym zarzutem godzi się przywołać stanowisko judykatury wypowiedziane na kanwie art. 201 kpk, że w kwestii uznania opinii za jasną i pełną w rozumieniu art. 201 kpk decydujące znaczenie ma ocena sądu, a nie stron (postanowienia SN: z dnia 22 września 2016 r. V KK 217/16; z dnia 21 sierpnia 2013 r. IV KK 178/13; z dnia 26 lipca 2006 r., III KK 455/05; z dnia 10 lutego 2004 r., III KK 282/03; z dnia 19 marca 2002 r., V KKN 150/00; z dnia 22 sierpnia 2002 r., IV KKN 37/99; z dnia 25 czerwca 2003 r., IV KK 81/03; wyroki SN: z dnia 13 czerwca 1996 r., IV KKN 38/96; z dnia 18 czerwca 1998 r., III KKN 79/97; wyroki SA w Krakowie: z dnia 4 marca 1999 r., II AKa 29/99; z dnia 3 listopada 2004 r., II AKa 209/04; wyrok SA w Białymstoku z dnia 7 grudnia 2006 r., II AKa 244/06). Przepis art. 201 kpk przewiduje dwojaki sposób rozwiązania problemu opinii niejasnych, niepełnych, sprzecznych wewnętrznie lub między sobą. To organ procesowy podejmuje decyzję, czy wezwać ponownie tych samych biegłych, czy też powołać innych. W realiach sprawy już na etapie postępowania przygotowawczego, a potem sądowego wobec zgłaszanych zastrzeżeń organy procesowe uzyskiwały uzupełniające opinie biegłego A. B.. Nietrafny jest zarzut naruszenia art. 201 kpk mający polegać na bezpodstawnym braku powołania w sprawie innego biegłego, mimo że zdaniem Skarżącego zachodziły do tego podstawy wymienione w tym przepisie. Podstawą dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego w oparciu o powołany przepis nie może być samo subiektywne przekonanie strony postępowania, iż wydana w sprawie opinia jest niepełna, niejasna bądź sprzeczna wewnętrznie bądź z inną opinią. Skarżący przekonujących argumentów, że taka sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie, nie przedstawił. Nie można bowiem twierdzić, że opinia jest niepełna, niejasna lub zachodzą w niej sprzeczności tylko na tej podstawie, że w ocenie obrońcy oskarżonego biegły oparł swoją opinię na – zdaniem Skarżącego – niepełnym materiale dowodowym, a treść opinii pozostaje w sprzeczności z rzeczywistym stanem rzeczy, bo biegły nie wyjaśnił zakresu odpowiedzialności poszczególnych podmiotów oraz podstaw tej odpowiedzialności. Biegły opiniował opierając się na przekazanym do jego dyspozycji materiale dowodowym. Nie do biegłego zaś należy ustalenie rzeczywistego przebiegu zdarzenia. Jego procesowym zadaniem jest udzielenie odpowiedzi na zadane mu pytania, które wymaga wiedzy specjalnej. Wezwanie biegłego A. B. do wydawania opinii uzupełniającej, nie wynikało z niepełności, niejasności i niespójności wydanej przez niego opinii a było podyktowane dążeniem sądu do rzetelnego wyjaśnienia sprawy i usunięcia wszystkich wątpliwości podnoszonych w pisemnych zastrzeżeniach do tej opinii. Obowiązkiem sądu jest przeprowadzenie analizy i oceny takiego dowodu z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania oraz sprawdzenie zupełności opinii, kompletności materiałów będących jej podstawą, poprawności zastosowanych metod i przyjętych sposobów wnioskowania (wyroki SN: z dnia 28 maja 2001 r., IV KKN 89/01; z dnia 6 listopada 2000 r., IV KKN 477/99). Nie można odebrać sądowi, w ramach swobodnej oceny dowodów, prawa do uznania za słuszne wniosków zawartych w opinii, którą dysponuje. Jeżeli więc dowód z opinii jest przekonujący i zrozumiały dla sądu, który to obiektywnie i trafnie uzasadnił, to fakt, że dowód ten nie jest przekonujący lub zrozumiały dla strony procesowej, nie stwarza podstawy stosowania art. 201 kpk. W konsekwencji nie rodzi obowiązku powołania innego biegłego, a tym samym w sposób wskazany przez skarżącego w zarzucie nie mógł też Sąd Rejonowy naruszyć tego przepisu. Jak już wcześniej podniesiono, w żadnym razie nie można uznać, że w przedmiotowej sprawie była konieczna kolejna opinia biegłego z zakresu BHP. To, że opinia wydana przez A. B. nie jest przekonująca dla strony postępowania nie stanowi przesłanki dopuszczania zupełnie nowej opinii. Strona dążąca do dopuszczenia opinii jest zobowiązana wskazać, na jakie okoliczności, ze względu na wymienione przez nią mankamenty opinii określone w art. 201 kpk, zachodzi potrzeba dowodu z opinii innego biegłego (wyrok SN z dnia 15 stycznia 2021 r., III KK 410/19). Nie ma racji Skarżący, gdy na uzasadnienie zarzutu obrazy art. 201 kpk, wskazuje że niewyjaśnione zostały kwestie związane z dokładnym określeniem przez biegłego zakresu odpowiedzialności poszczególnych podmiotów. Wnioski wywiedzione przez biegłego znajdują odzwierciedlenie z zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zostały w sposób logiczny i przekonujący przedstawione przez biegłego. Słusznie Sąd Rejonowy uznał, że wydana w sprawie opinia jest jasna, pełna i nie zawiera sprzeczności. Jest ona spójna z także z jej uzupełnieniem. Fakt, iż opinia taka nie spełnia oczekiwań Skarżącego, nie jest przesłanką dopuszczenia kolejnej opinii ani też nie uzasadnia trafności postawionego zarzutu obrazy przepisów postępowania.

Nietrafny jest również zarzut, że opinia pisemna sporządzona przez biegłego w stadium przygotowawczym jest wadliwa z tego względu, iż uwzględnia zeznania złożone przez obecnego oskarżonego mającego wówczas status świadka. To prawda, iż biegły w swojej pierwszej opinii złożonej w stadium przygotowawczym (k. 246-262) wykorzystał zeznania złożone przez obecnego oskarżonego w charakterze świadka, jednakże już jego późniejsza opinia z dnia 24 lutego 2024 r. (k. 890-900) obejmowała wyjaśnienia ówczesnego podejrzanego, zważyć także trzeba, że sąd meriti w postępowaniu jurysdykcyjnym dopuścił dowód z uzupełniającej pisemnej opinii biegłego sądowego z zakresu BHP (k. 1549-1559), który zaktualizował materiał dowody uwzględniany w opinii, wskazał też w niej na wyjaśnienia oskarżonego złożone na rozprawie w dniu 30 sierpnia 2022 r. W tej sytuacji należy jednoznacznie stwierdzić, że sąd meriti nie dopuścił się obrazy przepisów prawa procesowego. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 września 2004 r. (III KK 665/03) uznając, że w żadnym wypadku nie można podzielić stanowiska, że opinia pisemna sporządzona przez biegłego w toku postępowania przygotowawczego jest wadliwa właśnie z tego powodu, że uwzględnia zeznania złożone przez obecnego oskarżonego mającego wówczas status świadka. Ten dowód w owym czasie istniał i biegły nie tylko był uprawniony, ale także zobowiązany do jego uwzględniania, dokonując ustaleń w zakresie okoliczności zdarzenia i je oceniając. Natomiast już w toku rozprawy głównej biegły zapoznał się z wyjaśnieniami oskarżonego i ich treść poddał ocenie przez pryzmat wymogów BHP, wydając z uwzględnieniem tych wyjaśnień, jak również zeznań świadków z postępowania sądowego, kolejną opinię (art. 193 § 1 kpk). Warto przy tym zwrócić uwagę, iż w polskim procesie karnym nie obowiązuje doktryna „owoców zatrutego drzewa”, a więc zakaz wykorzystania dowodów uzyskanych w sposób „pośrednio nielegalny”. Opinia biegłego sądowego złożona w stadium przygotowawczym niezależnie od tego, iż w pewnym zakresie została oparta także na zeznaniach złożonych przez oskarżonego wówczas, gdy był przesłuchiwany w charakterze świadka ma samoistną wartość dowodową i została oceniona przez sąd meriti w ramach art. 7 kpk, stąd też brak jest jakichkolwiek podstaw do jej kwestionowania, zwłaszcza że ów biegły wydał także pisemną opinię uzupełniającą na etapie postępowania sądowego w końcowym etapie rozprawy po przeprowadzeniu dowodów z osobowych źródeł dowodowych (k. 1549-1559). W rozpoznawanej sprawie zarówno opinia sporządzona przez biegłego z zakresu BHP i złożona do akt sprawy, jak i opinie uzupełniające (traktując je jako całość) jest jasna i pełna, w związku ze złożeniem opinii z daty 7 maja 2024 r., uwzględniającej zgromadzony także na etapie postępowania sądowego materiał dowodowy, nie było powodów do powołania innego biegłego z zakresu BHP, zwłaszcza że biegły odniósł się do zgłaszanych zarzutów obrońcy oskarżonego. Słusznie zatem sąd I instancji oddalił wniosek dowodowy obrońcy oskarżonego o dopuszczenie dowodu z innego biegłego. Reasumując powyższe zarzut apelacji obrońcy oskarżonego stanowi li tylko polemikę z trafną oceną opinii biegłego w zestawieniu z całokształtem zebranego w sprawie materiału dowodowego, stąd też należało uznać go za niezasadny.

Zarzut

Obrazy przepisów postępowania mającej wpływ na treść wyroku, tj.

art. 170 § 1 pkt 2 i 3 kpk poprzez oddalenie przez Sąd I instancji wniosku dowodowego obrońcy oskarżonego w przedmiocie przeprowadzenia oględzin maszyny formującej typu H. połączonych z przeprowadzeniem eksperymentu procesowego w obecności biegłych, podczas gdy dowód ten pozostaje istotny i konieczny z punktu widzenia rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy i przydatny do wyjaśnienia wszystkich okoliczności wypadku zaistniałego w dniu 29 czerwca 2021 r., w którym śmierć poniósł pokrzywdzony A. A.,

art. 170 § 1 pkt 6 kpk poprzez oddalenie przez Sąd I instancji wniosków dowodowych zawartych w piśmie obrońcy z dnia 21 maja 2024 r. w pkt A, B i C w postaci dokumentacji szkolenia z udziałem zmarłego A. A., zwrócenia się do (...) sp. z o.o. o przedłożenie oryginałów dokumentów dotyczących dziennika okresowego szkolenia BHP przeprowadzonego z udziałem pokrzywdzonego A. A. oraz przesłuchania w charakterze świadka K. M., podczas gdy okoliczność, która miała być udowodniona w/w dowodowymi, miała istotne znaczenie dla ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony, czy stanowi on przestępstwo i jakie,

art. 167 § 1 kpk w zw. z art. 170 § 3 kpk poprzez nierozpatrzenie wniosków dowodowych obrońcy oskarżonego (zawarte w pismach z dnia 6 września 2022 r. w pkt 2 oraz 26 marca 2024 r. w pkt 2) odnośnie przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z zakresu budowy, konstrukcji i bezpieczeństwa maszyn.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut nierozpatrzenia wniosków dowodowych obrońcy oskarżonego zawartych w pismach z dnia 6 września 2022 r. i z dnia 26 marca 2024 r. pozostaje niejako w sprzeczności z poprzedzającymi go zarzutami niezasadnego, zdaniem Skarżącego, oddaleniem wniosków dowodowych. Ponieważ w pismach zarzuty i wnioski powtarzały się (takiego zwrotu użyto w zapisach protokołu rozprawy z 27 marca 2024 r.) Sąd Rejonowy zajął co do nich procesowe stanowisko, które wszak jest kwestionowane w apelacji. Nadto zgłaszane w postępowaniu sądowym wnioski ujmowane jako dowodowe miały zbieżną treść, chociaż proces dowody ulegał wzbogaceniu, one tego w wyraźny sposób nie uwzględniały. Stąd nie tylko złożenie wniosku po upływie zakreślonego terminu, ale także zmierzanie do przedłużenia postępowania, powtarzanych postulatów dowodowych uzasadniało negatywną ocenę potrzeby przeprowadzenia tak zgłaszanych dowodów i oddalenie wniosków dowodowych.

Wnioski dowodowe muszą być powiązane z okolicznościami, które mają być udowodnione lub prowadzić do wykrycia właściwego dowodu (art. 169 § 1 i 2 kpk), muszą mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, być dopuszczalne, dać się przeprowadzić i nadawać się do wykazania danej okoliczności (art. 170 § 1 kpk). Same ogólne zasady procesowe nie przesądzają jeszcze o tym, że każdy wniosek dowodowy złożony przez strony powinien podlegać uwzględnieniu. Skoro zatem o oddaleniu wniosków dowodowych decydowały konkretne okoliczności, odwoływanie się do ogólnych zasad procesu karnego nie może wystarczyć dla skutecznej krytyki stanowiska sądu a quo. Postępowanie rozpoznawcze, jak i całe postępowanie karne, ma na celu m.in. ujawnienie prawdy materialnej i poczynienie prawdziwych ustaleń faktycznych, natomiast oddalenie wniosku dowodowego jest uprawnieniem sądu (wyrok SA w Warszawie z dnia 28 maja 2018 r., II AKa 336/17). Tym bardziej nie może dojść do uchybienia normie zawartej w art. 170 kpk w sytuacji, gdy wnoszono o przeprowadzenie dowodu z czynności (oględzin i eksperymentu) z udziałem biegłego (biegłych) i wydania opinii, w sytuacji gdy biegły dodatkowo jeszcze złożył na wezwanie sądu opinię uzupełniającą, uwzględniającą dowody przeprowadzone w toku rozprawy oraz zarzuty podnoszone przez strony, w zasadzie głównie obrońcę oskarżonego.

Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 170 § 1 pkt 2 i 3 kpk, polegający na oddaleniu wniosku dowodowego o przeprowadzenie oględzin maszyny formującej typu H. połączonych z przeprowadzeniem eksperymentu procesowego w obecności biegłych, podczas gdy dowód ten pozostaje istotny i konieczny z punktu widzenia rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy i przydatny do wyjaśnienia wszystkich okoliczności wypadku zaistniałego w dniu 29 czerwca 2021 r., w którym śmierć poniósł pokrzywdzony A. A.. Nie można bowiem tracić z pola widzenia przydatności wnioskowanego dowodu do wykazania stawionych tez dowodowych, ale i z uwagi na upływ czasu możliwości przeprowadzenia wnioskowanych czynności dowodowych. Sąd Rejonowy oddalając tak sformułowany wniosek dowodowy, swoje stanowisko poprawnie i przekonująco uzasadnił. Zarzut w tej mierze nie jest zasadny. Zasadnie, bez naruszenia art. 170 § 1 pkt 6 kpk, Sąd Rejonowy oddalił wnioski dowodowe zawarte w piśmie obrońcy oskarżonego z dnia 21 maja 2024 r. w pkt A, B i C w postaci dokumentacji szkolenia z udziałem zmarłego A. A., zwrócenia się do (...) sp. z o.o. o przedłożenie oryginałów dokumentów dotyczących dziennika okresowego szkolenia BHP przeprowadzonego z udziałem pokrzywdzonego A. A. oraz przesłuchania w charakterze świadka K. M.. Wniosek dowodowy według stanowiska Sądu Rejonowego był spóźniony, albowiem został złożony po upływie zakreślonego terminu do zgłaszania wniosków dowodowych. Zważywszy zaś na przywoływane okoliczności, to za dopuszczeniem wnioskowanych dowodów nie przemawiała potrzeba ich przeprowadzenia, gdyż stwierdzenie okoliczności, które miały dowodzić, były już wykazane (opinia biegłego, materiały z postępowania Państwowej Inspekcji Pracy), nie miały też istotnego znaczenie dla ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo i jakie. Przeprowadzenie szkoleń okresowych BHP z udziałem A. A. oraz sposobu dokumentowania przeprowadzanych szkoleń BHP, pozostawało bez wpływu na kwestie odpowiedzialności oskarżonego za zarzucany mu czyn. Odbycie tych nie miało istotnego wpływu na przebieg zdarzenia poddawanego prawnokarnej ocenie. W niniejszym procesie rzecz bowiem skupiała się na fakcie, że w dniach 28 i 29 czerwca 2021 r. A. A., po wcześniejszej nieobecności w pracy na uprzednio zajmowanym stanowisku, podjął pracę od dnia 28 czerwca 2021 r., i miał ją realizować na innym niż poprzednio zajmowane, stanowisku. Na tym nowym, zmienionym stanowisku, musiał odbyć, przewidziane nie tyle w ogólnych przepisach BHP, ale w wewnętrznych przepisach zakładu, specjalne przeszkolenie stanowiskowe. Wnioskowane dowody nie miały zatem żadnego znaczenia dla oceny kwestii odpowiedzialności oskarżonego za zarzucany mu czyn powiązany z wadliwie przeprowadzanym przeszkoleniem stanowiskowym.

Podkreślić także należy, że podniesione zarzuty naruszenia przepisów postępowania w zakresie – wadliwego zdaniem skarżącego – procesu gromadzenia dowodów (oddalenie wniosków dowodowych, nieprzeprowadzenie i niezajęcie stanowiska w przedmiocie wnioskowanych dowodów) nie zostały połączone z wykazaniem, by brak przeprowadzenia tych wnioskowanych dowodów miał wpływ i jaki na treść zaskarżonego wyroku. W tym zakresie słuszne, merytorycznie i przekonująco uzasadnione, jest stanowisko zawarte w odpowiedzi pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego na apelację.

Wniosek

o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy, w ten sposób, że Sąd uniewinnienie oskarżonego M. Ł. od zarzucanego mu czynu,

ewentualnie

o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Orzeczenie Sądu I instancji, wbrew twierdzeniom Skarżącego, zostało oparte na całokształcie zebranych - w poprawnie przeprowadzonym postępowaniu sądowym - dowodów, następnie kompleksowo i we wzajemnym powiązaniu zweryfikowanych, w znacznej mierze z zachowaniem przyjmowanych kryteriów oceny dowodów, co sprawia, że pozostaje ona pod ochroną art. 7 kpk. Jednocześnie zaś apelujący nie wykazał, by Sąd pominął istotne w sprawie dowody lub oparł się na dowodach nieujawnionych na rozprawie (art. 410 kpk). Nie doszło także do naruszenia przepisów postępowania, polegającego na rzekomym złamaniu zasady swobodnej oceny dowodów, poprzez wybiórcze potraktowanie materiału dowodowego, dowolną jego ocenę, której oparcie nastąpiło na dowodach wadliwych i niekorzystnych dla oskarżonego, z jednoczesnym pominięciem dowodów dla oskarżonego korzystnych, bądź oddaleniem wniosków dowodowych o przeprowadzenie takich. We wniesionym środku odwoławczym Skarżący wystąpienia przywoływanych uchybień przepisom prawa procesowego w tak istotnym ich znaczeniu dla treści zaskarżonego wyroku nie uwiarygodnił, by uzasadniały one sformułowany w apelacji obrońcy oskarżonego wniosek o zmianę wyroku i uniewinnienie oskarżonego od dokonania zarzucanego mu czynu. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jest pełny i kompletny, pozwalający na czynienie stanowczych ustaleń faktycznych, dokonanie prawidłowej kwalifikacji prawnej czynu oraz ocenę zasadności tez aktu oskarżenia, wyciągnięcia wniosków co do kwestii odpowiedzialności oskarżonego i stosowania wobec niego adekwatnej do stopnia zawinienia sankcji. Tym samym nie jest zasadny wniosek alternatywny o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Wobec wskazanej powyżej niezasadności w znacznej mierze podniesionych zarzutów zgłoszone w apelacji alternatywne wnioski nie mogły zostać uwzględnione.

1)  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Każde naruszenie prawa materialnego (zachodzący między przepisami art. 220 § 2 kk a art. 155 kk niewłaściwy zbieg przepisów ustawy) stanowi rażące naruszenie prawa pociągające za sobą niesprawiedliwość orzeczenia, tym samym treść art. 455 kpk i art. 440 kpk, nakazywała ingerencję w wydany przez Sąd Rejonowy wyrok, w szczególności zaś w wyciągane, na podstawie poprawnie przeprowadzonych i prawidłowo ocenionych dowodów, wnioski w zakresie podstaw odpowiedzialności oskarżonego za zarzucany mu czyn, opierających się na jego przypisaniu, mimo braku wykazania zachodzącego związku przyczynowo - skutkowego między ustalonym zachowaniem oskarżonego a śmiercią A. A. oraz prawnej kwalifikacji przypisanego oskarżonemu czynu.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

W realiach niniejszej sprawy prokurator zarzucił oskarżonemu M. Ł. popełnienie czynu zabronionego zakwalifikowanego z art. 220 § 2 kk i art. 155 kk w zw. z art. 11 § 2 kk. Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku podzielił stanowisko oskarżyciela publicznego i zarzucany przez prokuratora czyn przypisał oskarżonemu. Wyrok Sądu Rejonowego został zaskarżony wyłącznie apelacją obrońcy oskarżonego kwestionującego ocenę dowodów i prawidłowość postępowania sądowego, w konsekwencji w pierwszej kolejności wnoszącego o uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu. Wobec tego Sąd odwoławczy związany był kierunkiem i zakresem zaskarżenia, jednakże wystąpienie naruszenia prawa materialnego oraz wadliwość wyciąganych z ustalonego stanu faktycznego wniosków, wbrew dyspozycji art. 5 kpk, na niekorzyść oskarżonego, w zakresie faktycznych i prawnych podstaw jego odpowiedzialności, nakazywało dokonanie zmiany zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, albowiem poprawienie samej kwalifikacji prawnej czynu (art. 455 kpk) byłoby niewystarczające dla uchylenia wadliwości orzeczenia, którego utrzymanie w mocy byłyby rażąco niesprawiedliwe (art. 440 kpk).

W pierwszej kolejności wskazać należy, że:



sprawcą przestępstwa z art. 220 kk może być jedynie osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo i higienę pracy, która nie dopełniła ciążących na niej w tej mierze obowiązków, doprowadzając do wywołania bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia podległych pracowników;



przestępstwo z art. 220 kk, w obu jego typach, jest przestępstwem materialnym, a skutkiem niezbędnym dla jego zaistnienia jest właśnie wystąpienie bezpośredniego, realnego (a nie potencjalnego) niebezpieczeństwa utraty życia albo uszczerbku na zdrowiu (to ostanie w rozumieniu art. 156 kk);



do znamion typu czynu zabronionego z art. 220 kk nie zalicza się skutku w postaci śmierci pokrzywdzonego pracownika;



sprawcą przestępstwa z art. 155 kk może być tylko osoba, która swoim niezamierzonym zachowaniem, w rozumieniu art. 9 § 2 kk, spowodowała śmierć człowieka;



penalizowane w art. 155 kk zachowanie jest określone przez znamię czynnościowo-skutkowe, jakim jest spowodowanie śmierci człowieka. Jest to przestępstwo materialne, którego skutkiem jest zgon człowieka spowodowany nieostrożnym zachowaniem innego człowieka;



w przypadku, kiedy następstwem sprowadzonego niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia, rzeczywiście będzie śmierć albo poważne uszkodzenie ciała, wchodzi w grę kumulatywna kwalifikacja dotycząca spowodowania takiego naruszenia (dalej idącego skutku). Nie ulega wątpliwości, iż między zachowaniem sprawcy a zaistniałym skutkiem (czy to przewidzianym w art. 220 kk, czy w art. 155 kk) musi istnieć związek przyczynowy;



przestępstwa określone w art. 220 kk mają charakter typów kwalifikowanych w stosunku do odpowiadających im typów unormowanych w art. 160 kk, ze względu na sprecyzowanie w art. 220 kk normatywnego źródła obowiązku sprawcy jako gwaranta niezaistnienia skutku, a także na zawężeniu kręgu potencjalnych pokrzywdzonych. Między typami przestępstw z art. 220 § 1 lub § 2 kk ( leges speciales) a odpowiadającymi im typami określonymi w art. 160 kk ( leges generales) zachodzi stosunek wykluczania. Powyższa uwaga została przytoczona jedynie po to, by podkreślić, że aktualność zachowują poglądy doktryny i judykatury odnośnie do przypisania skutków i w szczególności związku przyczynowego zachodzącego między zachowaniem sprawcy a skutkiem w postaci narażenia na niebezpieczeństwo określonego dobra indywidualnego oraz dalej idącym następstwem w postaci naruszenia tego dobra wypowiedziane na gruncie art. 160 kk i może mieć pełne przełożenie na prawnokarną ocenę zdarzenia poddanego osądowi w realiach niniejszej sprawy;



zgodnie z ugruntowanymi poglądami doktryny i orzecznictwa, za czyn z art. 160 § 3 kk odpowiada ten, kto sprowadza jedynie nieumyślne bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, zaś ten, kto poprzez swoje nieumyślne zachowanie powoduje już śmierć człowieka, ponosi odpowiedzialność z art. 155 kk (postanowienie SN z 14 grudnia 2005 r., V KK 175/05). Dobrem chronionym przepisami art. 155 kk i art. 160 § 1-3 kk jest życie i zdrowie człowieka. W sytuacji, gdy w wyniku zachowania sprawcy powstaje nie tylko niebezpieczeństwo, o którym mowa w art. 160 kk, lecz ucieleśnia się ono w postaci zaistnienia określonych skutków, to w zależności od ich rodzaju oraz rodzaju zawinienia może być on pociągnięty do odpowiedzialności za całą gamę skutkowych przestępstw przeciwko życiu lub zdrowiu. Ich zastosowanie (skutek dalej idący konsumuje bowiem skutek bliższy) wyłącza równocześnie art. 160 kk (wyrok SN z dnia 21 września 2006 r., V KK 10/06).



znaczenie podstawowe w zakresie strony przedmiotowej typów przestępstw materialnych (znamiennych skutkiem) ma istnienie związku przyczynowego między określonym, nieostrożnym zachowaniem sprawcy a skutkiem w postaci śmierci człowieka. Nie wystarczy jednak jakikolwiek związek, lecz związek o charakterze bezpośrednim. Zachowanie nieostrożne sprawcy musi być, jeżeli nie wyłączną, to w każdym razie wystarczającą przyczyną powstania śmiertelnego skutku (wyrok SN z dnia 18 stycznia 1982 r., II KR 308/81);



odpowiedzialność karną za czyn z art. 220 § 2 kk może ponieść tylko ten, kto w konkretnym przypadku był tzw. gwarantem bezpieczeństwa osoby zagrożonej na zdrowiu albo życiu. Przestępstwo stypizowane w tym przepisie charakteryzuje się nieumyślnością w znaczeniu art. 9 § 2 kk, czyli sprawca nie ma zamiaru narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naraża go jednak w wyniku niezachowania wymaganej w danych okolicznościach ostrożności w sytuacji, w której sprawca narażenie człowieka przewidywał lub obiektywnie biorąc mógł przewidzieć;



z oczywistych względów – zważywszy na treść art. 9 § 3 kk, nie jest możliwa kumulatywna kwalifikacja (art. 11 § 2 kk) czynu z art. 220 § 2 kk i art. 155 kk. Natomiast dopuszczalna byłaby kwalifikacja kumulatywna z art. 220 § 1 kk i art. 155 kk;



zgodnie z zasadą konsumpcji w przypadku narażenia na niebezpieczeństwo, gdy zamiar i skutek dalej idący (naruszenie życia) pochłania zamiar i skutek o mniejszym stopniu społecznej szkodliwości (niebezpieczeństwo utraty życia) zbieg przepisów narażającego na niebezpieczeństwo naruszenia dobra prawnego i naruszającego to samo dobro prawne jest pozorny (np. art. 220 § 1 kk i art. 148 § 1 kk). Jeżeli niebezpieczeństwo jest spowodowane umyślnie (art. 220 § 1 kk), a śmierć – nieumyślnie (art. 155 kk) zachodzi kumulatywny zbieg przepisów ustawy (art. 11 § 2 kk). W pozostałych możliwych wariantach ma miejsce pozorny zbieg przepisów ustawy, oparty na zasadzie lex consumens derogat legi consumptae, co znaczy, że art. 220 § 2 kk zostaje pochłonięty przez inny przepis – w realiach niniejszej sprawy – przez art. 155 kk;



w przypadku czynu mającego postać działania ustalenie istnienia związku przyczynowego między działaniem sprawcy a skutkiem oraz naruszenia normy sankcjonowanej zakazującej powodowania skutku nie będzie prowadziło do obiektywnego przypisania skutku - w razie wykazania, że pokrzywdzony, korzystając z prawa do samostanowienia, uniemożliwił czynności mające wyeliminować lub zminimalizować możliwość wystąpienia skutku, zaś analiza hipotetycznego przebiegu przyczynowego zachowań prowadziłaby do wniosku, że podjęcie powyższych czynności pozwoliłoby z dużym (wysokim) prawdopodobieństwem uniknąć zaistnienia skutku;



w myśl art. 2 kk odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. Treść tego przepisu wskazuje na zawężenie podmiotowe odpowiedzialności za ten rodzaj przestępstw. Ograniczona jest ona do osób, na których ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi, a więc znajdujących się względem dobra chronionego normą sankcjonowaną w pozycji gwaranta;



z konstrukcji prawnej tak unormowanej odpowiedzialności wynika, że przypisanie skutku w przypadku zaniechania opiera się na określonym powiązaniu normatywnym, nie zaś na związku przyczynowym ustalanego w płaszczyźnie ontologicznej jako warunku odpowiedzialności karnej (jak za przestępstwo z działania). Skutek stanowiący znamię przestępstwa materialnego z zaniechania może być przypisany tylko tym osobom, które nie wypełniły ciążącego na nich prawnego, szczególnego obowiązku (powiązanie normatywne), a w nastąpieniu skutku urzeczywistniło się niebezpieczeństwo, które miało być odwrócone przez wykonanie tego obowiązku (powiązanie kauzalne). Ta ostatnia przesłanka stanowi warunek obiektywnego przypisania skutku za bezprawne zaniechanie (wyrok SN z dnia 1 grudnia 2000 r., IV KKN 509/98);



odpowiedzialność za spowodowanie skutku określonego w art. 155 kk wymaga zatem ustalenia dwóch powiązań:

1)  powiązania przyczynowego między zachowaniem oskarżonego a powstałym skutkiem (w przypadku przestępstw z zaniechania będzie to powiązanie quasi-przyczynowe) ustalonego za pomocą testu warunku właściwego, tzn. ustalenia, że według ekspertów zachodzi prawidłowość stwierdzona empirycznie, iż takie zachowanie pociąga za sobą taki właśnie skutek, oraz

2)  powiązania normatywnego, tzn. ustalenia: adekwatności przebiegu przyczynowego, naruszenia tej reguły postępowania, która zabezpieczała dobro prawne właśnie przed takim skutkiem, jaki faktycznie nastąpił, zwiększenia nieostrożnym zachowaniem ryzyka wystąpienia skutku w stosunku do zachowania odpowiadającego regułom postępowania.

Warunkiem odpowiedzialności karnej za wywołanie skutku będzie także indywidualna zdolność ostrożnego postępowania i przewidzenia możliwości nastąpienia skutku;



według teorii obiektywnego przypisania spowodowanie skutku może być tylko wtedy obiektywnie przypisane sprawcy, gdy urzeczywistnia się w nim niebezpieczeństwo, któremu zapobiec miałoby przestrzeganie naruszonego obowiązku ostrożności. Koncepcja obiektywnego przypisania opiera się na założeniu, że sprawcy spowodowanego skutku można ów skutek obiektywnie przypisać tylko wtedy, gdy zachowanie sprawcy stwarzało lub istotnie zwiększyło prawnie nieakceptowane niebezpieczeństwo (ryzyko) dla dobra prawnego stanowiącego przedmiot zamachu i niebezpieczeństwo (ryzyko) to zrealizowało się w postaci nastąpienia danego skutku prawnego (wyroki SN: z dnia 8 marca 2000 r., III KKN 231/98; z dnia 3 października 2006 r., IV KK 290/06; z dnia 30 października 2013 r., II KK 130/13);



w myśl dyspozycji art. 220 § 2 kk, karze podlega sprawca, który nieumyślnie naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, nieumyślne narażenie na niebezpieczeństwo można przypisać sprawcy, gdy nie mając zamiaru narażenia człowieka, naraża go jednak w wyniku niezachowania wymaganej w danych okolicznościach ostrożności, w sytuacji, w której narażenie człowieka na utratę życia albo ciężki uszczerbek na zdrowiu przewidywał lub mógł przewidzieć (wyrok SN z 28 kwietnia 2000 r., V KKN 318/99);



między nieumyślnym narażeniem na bezpośrednie niebezpieczeństwo (art. 220 § 2 kk) a nieumyślnym spowodowaniem śmierci (art. 155 kk), zważywszy na wyżej przywołane uwagi, zachodzi pomijalny zbieg przepisów (wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2000 r., V KKN 318/99, czy postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2005 r., V KKN 175/05), a kwalifikacja czynu jako typu z art. 155 kk konsumuje kwalifikację z art. 220 § 2 kk (wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2000 r., V KKN 318/99). Kumulatywny zbieg tych przepisów możliwy jest tylko wówczas, gdy w wyniku tego samego nieumyślnego zachowania sprawcy jedna osoba poniosła śmierć lub doznała ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zaś życie lub zdrowie innej osoby zostało narażone na bezpośrednie niebezpieczeństwo (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 6 czerwca 2001 r., II AKa 197/01).

Przestępstwo określone w art. 220 § 2 kk ma charakter skutkowy - do jego dokonania konieczne jest wystąpienie skutku w postaci bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia człowieka albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Do znamion tego czynu nie zalicza się jednak skutku w postaci śmierci pokrzywdzonego. W takiej bowiem sytuacji sprawcy należałoby przypisać popełnienie czynu stypizowanego wyłącznie w art. 155 kk (nieumyślne spowodowanie śmierci). Tego oskarżyciel publiczny nie uczynił. Oba typy czynu zabronionego, z art. 220 § 2 kk i z art. 155 kk, przechodzą przez etap narażenia życia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo, to jednak ten element, narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia zarzucany oskarżonemu, nie daje podstawy do zakwalifikowania jego zachowania także z art. 155 kk, skoro oskarżonemu nie zarzucono objęcia zamiarem stworzenia sytuacji, w której życie albo zdrowie człowieka jest narażane na bezpośrednie niebezpieczeństwo ich utraty (art. 220 § 1 kk).

Poza sporem jest, że naruszenie prawa materialnego może polegać na błędnej wykładni zastosowanego przepisu, zastosowaniu nieodpowiedniego przepisu, a także na niezastosowaniu określonego przepisu w sytuacji, gdy jego zastosowanie jest obowiązkowe. W niniejszej sprawie, co wykazano wyżej, mamy do czynienia z naruszeniem prawa materialnego polegającym na zastosowaniu nieodpowiednich przepisów do opisanego zarzutem aktu oskarżenia czynu (przyjęcie kwalifikacji z art. 220 § 2 kk i art. 155 kk w zw. z art. 11 § 2 kk). Zasadność zarzutów apelacji sprowadzających się do zakwestionowania przypisania istnienia między zachowaniem oskarżonego a skutkiem związku przyczynowego na płaszczyźnie braku dowodowego wykazania podstaw przypisania istnienia takiego związku (uwagi do pkt 3.1 i 3.2), nakazuje postąpienie dyktowane dyspozycją art. 5 kpk. Brak udowodnienia ponad wszelką wątpliwość wyczerpania zachowaniem oskarżonego M. Ł. wszystkich znamion zarzucanego mu czynu zabronionego spowodowany został przyjęciem przez Sąd Rejonowy niekorzystnych konsekwencji negatywnych ustaleń co do elementów ocenianego zdarzenia, których wystąpienie stanowiło warunek sine qua non nastąpienia skutku (utraty życia). Jednak brak podstaw dowodowego wykazania, sprawia, że nie było możliwe ich powiązanie z zachowaniem przypisanym oskarżonemu, które spełniać nadto powinno warunek przewidywalności skutku w postaci utraty życia A. A.. Możliwość podjęcia zachowania zgodnego z regułami postępowania jest wykluczona przy braku obiektywnej przewidywalności skutku w danej sytuacji faktycznej. W konsekwencji także wykluczone jest uznanie takiego zachowania za podlegające stosowaniu normy (art. 155 kk). W takiej sytuacji nie jest możliwe stwierdzenie, iż sprawca zachował się bezprawnie i może ponieść odpowiedzialność za zaistniały obiektywnie skutek w postaci utraty życia przez pokrzywdzonego (wyrok SN z dnia 12 października 2016 r., V KK 153/16). Tymczasem oskarżyciel publiczny zarzucił oskarżonemu M. Ł. popełnienie czynu zakwalifikowanego z art. 220 § 2 kk i art. 155 kk w zw. z art. 11 § 2 kk. Zarzucając oskarżonemu nieumyślne naruszenie zasad BHP i jednocześnie nieumyślne spowodowanie śmierci pokrzywdzonego dochodzi do pomijalnego zbiegu przepisów ustawy (wyrok SN z dnia 21 września 2006 r., V KK 10/06). Etapem poprzedzającym nieumyślne spowodowanie śmierci A. A. w przebiegu czynu zarzuconego oskarżonemu jest bowiem nieumyślne narażenie pokrzywdzonego na niebezpieczeństwo utraty życia. Nie dokonując zmiany ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy, mając na względzie błędność zastosowanej kwalifikacji prawnej do przypisanego oskarżonemu czynu, Sąd Odwoławczy niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów dokonał jej poprawienia (art. 455 kpk).

Oceniając istnienie związku przyczynowego należało w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na charakter czynu, jaki zarzucono oskarżonemu. W art. 220 § 2 kk przewidziano odpowiedzialność za nieumyślne sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Ochrona karnoprawna występuje więc już na etapie poprzedzającym spowodowanie uszczerbku dla danego dobra prawnie chronionego. Powyższe prowadzi do konstatacji, że prawidłowo wyprowadzone wnioski na podstawie poczynionych ustaleń faktycznych pozwalają na przypisanie oskarżonemu M. Ł. jedynie nieumyślnego narażenia A. A. na niebezpieczeństwo utraty życia, a nie na przypisanie oskarżonemu odpowiedzialności za jego śmierć. Sąd karny nie ustalił bowiem w toku przewodu sądowego, że zarzucana aktem oskarżenia bierność oskarżonego doprowadziła do śmierci A. A., inaczej mówiąc usunięcie/nastąpienie zachowania oskarżonego w danym stanie faktycznym wyeliminowałoby skutek – zgon pokrzywdzonego. Wręcz przeciwnie, zważywszy na treść pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku, Sąd Rejonowy ustalił, że A. A. „oddalił się od operatora maszyny” (według zaleceń oskarżonego „miał stać obok operatora i przyglądać się jego pracy”), „obszedł ją i wówczas stał się niewidoczny dla S. M.”. Pokrzywdzony znalazł się w ten sposób w strefie ruchomego elementu maszyny. (...) ta nie była osłonięta fabryczną osłoną, która w niewiadomym czasie wbrew przepisom BHP i wbrew zaleceniom producenta, została zdjęta przez nieustaloną osobę”. „Podczas pracy maszyny nie było żadnego uzasadnienia, aby A. A. przebywał w tej strefie”. Dalej Sąd ustala „ z niewyjaśnionych przyczyn A. A. pochylił się do wnętrza maszyny w jej nieosłoniętej części (...)”. Te ustalenia stanowią elementy świadczące o podstawie przypisania oskarżonemu sprawstwa zarzucanego mu czynu, w tej jego części zachowania, która miała polegać na przyzwoleniu na pracę maszyny (w dniu 29 czerwca 2021 r.) mimo braku zamontowania na jej lewej ścianie osłony ruchomego ramienia tej maszyny, narażając dodatkowo w ten sposób pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, nie nadzorując stale jego pracy (...), doprowadził do śmierci A. A.. Jednak jak już wyżej była mowa (pkt 3.2 uzasadnienia) Sąd Rejonowy niewyjaśnione w sposób pewny okoliczności (niebudzący wątpliwości, o czym świadczą użyte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zwroty „w niewiadomym czasie”, „przez nieustaloną osobę”, „bez żadnego uzasadnienia”) „zarachował” na niekorzyść oskarżonego, przełamując w sposób nieuprawniony przysługujące mu domniemanie niewinności. W sferze dowodowej nieusunięte wątpliwości wbrew art. 5 § 2 kpk rozstrzygnął bowiem na niekorzyść oskarżonego, z tym skutkiem, że nie wykazał w sposób niewątpliwy, by oskarżony swoim zachowaniem doprowadził do tego, by na stanowisku pracy A. A. i S. M., za jego przyzwoleniem maszyna H. podczas pracy była - wbrew przepisom BHP i zaleceniom producenta (sprawdzić czy maszyna ma założone wszystkie osłony winien operator) - bez fabrycznej osłony i aby niedopełnienie tego obowiązku stanowiło niezbędny element kauzalnego zachowania oskarżonego prowadzącego do skutku w postaci śmierci pokrzywdzonego. Wszystkie niezbędne elementy popełnienia czynu zabronionego statuowane jego ustawowymi znamionami w procesie karnym muszą być – zgodnie z art. 5 § 1 kpk – wykazane ponad wszelką wątpliwość, aby można było przełamać domniemanie niewinności i przypisać oskarżonemu sprawstwo i zawinienie zarzucanego mu czynu. Przy wyżej wskazanych brakach procesu dowodzenia, utrzymanie zaskarżonego orzeczenia Sądu Rejonowego w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, dlatego też konieczność postąpienia w myśl art. 440 kpk i dokonanie, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów jego zmiany na korzyść oskarżonego (opisane w pkt 5.2).

Do przyjęcia odpowiedzialności z art. 155 kk dochodzi bowiem tylko w sytuacji, gdy śmierć człowieka jest niezamierzonym następstwem (nieumyślnego w rozumieniu art. 9 § 2 kk) zachowania sprawcy polegającego na niezachowaniu obowiązku ostrożności wówczas, gdy na podstawie normalnej zdolności przewidywania i ogólnego obowiązku dbałości o życie ludzkie lub przewidywania skutków własnych działań, można wymagać od człowieka, aby nie dopuścił do nastąpienia przestępczego skutku (wyrok SA w Katowicach z dnia 13 kwietnia 2022 r., II AKa 23/22; wyrok SA w Warszawie z dnia 16 marca 2021 r., II AKa 42/20; wyrok SA w Szczecinie z dnia 19 lipca 2018 r., II AKa 93/18; wyrok SA w Łodzi z dnia 4 grudnia 2018 r., II AKa 271/18; wyrok SA w Białymstoku z dnia 3 lutego 2015 r., II AKa 1/15; wyrok SA w Gdańsku z dnia 19 czerwca 2013 r., II AKa 178/13; wyrok SA w Katowicach z dnia 21 listopada 2013 r., II AKa 384/13). Podstawową powinnością prawną gwaranta, jako podmiotu zobowiązanego do podejmowania zachowań skierowanych przeciwko skutkowi jest, nawiązując do treści art. 9 § 2 kk, zachowanie „ostrożności wymaganej w danych okolicznościach” (wyrok SN z dnia 8 lutego 2017 r., III KK 226/16). W realiach dowodowych, uwzględniając poczynione przez Sąd Rejonowy stanowcze ustalenia faktyczne, na podstawie poprawnie przeprowadzonych i prawidłowo ocenionych dowodów, nie ma związku przyczynowego pomiędzy zaniechaniem oskarżonego a śmiercią pokrzywdzonego, a oskarżony nie ponosi winy (w prawnokarnym rozumieniu) za śmierć pokrzywdzonego. Przestępstwo konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo (takie zarzucono oskarżonemu – z art. 220 § 2 kk) charakteryzuje się tym, że jego skutek przejawia się w wystąpieniu stanu bezpośredniego niebezpieczeństwa dla chronionego prawem dobra - jest to taki szczególny układ sytuacyjny, z którego wynika wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia uszczerbku dla dobra prawnego, ale który jednocześnie wcale nie musi, a jedynie może doprowadzić do naruszenia tego dobra. Takie przestępstwo zatem jest dokonane z chwilą narażenia na niebezpieczeństwo, chociażby osoba narażona nie doznała żadnej krzywdy (wyrok SN z dnia 8 czerwca 2010 r., III KK 408/09). Nie jest więc dla realizacji znamion typu czynu zabronionego z art. 220 § 2 kk istotne to, czy pokrzywdzony zmarł albo doznał ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, ani też to, czy wdrożenie właściwego zabezpieczenia – w realiach sprawy - maszyny H. w osłonę, uchroniłoby pokrzywdzonego przed utratą życia. Dla odpowiedzialności za występek z art. 220 § 2 kk nie ma bowiem znaczenia okoliczność, czy ostatecznie zaniechane przez sprawcę działanie było w stanie odwrócić niebezpieczeństwo dla życia pokrzywdzonego. Wymaganym, a przez to wystarczającym znamieniem tego występku jest przecież skutek, nie w postaci naruszenia dobra, ale w postaci konkretnego narażenia życia na niebezpieczeństwo. Gwarant ma obowiązek wdrożyć wszystkie te działania, które w danych warunkach sytuacyjnych są według rekomendacji wynikających z aktualnego stanu wiedzy wymagane jako dające szansę na wykluczenie, ograniczenie czy neutralizację niebezpieczeństwa „pierwotnego” - a nie tylko takie, które mogą do tego prowadzić w sposób pewny. Zakres obowiązków ciążących na gwarancie musi być definiowany w odniesieniu do tego momentu czasowego, w którym on się znajdował, w oparciu o wtedy dostępne mu informacje o okolicznościach stanu faktycznego. W odniesieniu do tego momentu formułowane powinny być wnioski co do zakresu realizacji jego obowiązków oraz ryzyka sprowadzenia (zwiększenia) niebezpieczeństw, które wynikać także mogą z zaniechania oskarżonego (wyrok SN z dnia 8 czerwca 2010 r., III KK 408/09). Oczywistym pozostaje, że oskarżony miał prawo do bronienia się przed stawianym mu zarzutem, a tym samym przedstawiania swojej wersji przebiegu zdarzeń, jednak równie oczywistym pozostaje to, że obowiązkiem Sądu Rejonowego było wnikliwe skonfrontowanie treści wyjaśnień oskarżonego z zeznaniami przesłuchanych w sprawie świadków oraz ze zgromadzonymi w aktach dowodami z dokumentów. W niniejszej sprawie uczynieniem zadość temu nakazowi było wykazanie nie tylko, że zaniedbania oskarżonego w zakresie zapewnienia A. A. warunków pracy zgodnych z BHP na zaproponowanym mu nowym stanowisku pracy, narażające pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ale także były zachowaniem kauzalnym dla śmierci pokrzywdzonego. Zatem skutek wyrażał się nie tyle w samym zaistnieniu stanu bezpośredniego, realnego narażenia na niebezpieczeństwo życia pokrzywdzonego (postanowienie SN z dnia 8 grudnia 2017 r., IV KK 104/17) choćby odłożonego w czasie, ale o wywołanie tak wysokiego prawdopodobieństwa nastąpienia skutku w postaci zgonu pokrzywdzonego w stwierdzonych okolicznościach faktycznych. W sprawie brak było przekonujących i pewnych dowodów, które pozwoliłyby na stanowcze ustalenie zachowania A. A. poprzedzającego zdarzenie. Żaden z przesłuchanych świadków nie widział momentu poprzedzającego wypadek. Również żaden ze świadków nie umiał wskazać, kto i w jakim czasie, zdjął osłonę, która powinna być - ze względów bezpieczeństwa – zamontowana podczas pracy maszyny H.. Takim ustaleniom i wnioskom (jednoznacznym) nie stoi na przeszkodzie dokonana, a kwestionowana przez Skarżącego, ocena osobowych źródeł dowodowych i wykorzystanie ich dla czynionych ustaleń faktycznych (wszak Sąd obdarzył wiarą dowody, na podstawie których czynił wskazane powyżej - negatywne - ustalenia odnośnie do „niewidzenia zachowania pokrzywdzonego poprzedzającego wypadek” i nieustalenia czasu i osoby, która zdjęła osłonę). Istotny dla poprawnego ustalenia sprawstwa typu skutkowego warunek przewidywalności skutku ma fundamentalne znaczenie (nie tylko z uwagi na treść art. 9 § 2 kk, ale także identyfikowane powszechnie w teorii prawa kryteria normowania). W realiach dowodowych sprawy odnaleźć można, pominięte przez Sąd Rejonowy, elementy zachowania pokrzywdzonego (współpracownicy wskazują, że odbiegało ono od wcześniejszych zachowań, był „nieswój”, w czasie pracy prowadził także rozmowy, nawet jego żona wskazuje, że miała z nim kontakt i to nie w godzinach, kiedy mógł mieć przerwę, sam zatem nie stosował się do dyscypliny pracy), nadto Sąd ustala, że A. A. oddalił się od operatora maszyny, obszedł ją i wówczas stał się niewidoczny, gdyby pozostał w miejscu, w którym – według poleceń oskarżonego – miał przebywać, to do zdarzenia najprawdopodobniej by nie doszło. Jednak on zmienił swoją pozycję wszedł w strefę dla S. M., czy nie chciał być dla niego widoczny, czy był to efekt niezamierzony opuszczenia nakazanego miejsca pozostawania w czasie pracy maszyny, tych okoliczności nie ustalono (brak jakichkolwiek dowodów, nikt nie widział pokrzywdzonego bezpośrednio przed zdarzeniem), jednak ten brak nie może „obciążać” oskarżonego. Opuszczając wyznaczone przez brygadzistę i szkolącego miejsce pracy pokrzywdzony znalazł się w strefie ruchomego elementu maszyny. Sama maszyna jako taka nawet w czasie jej ruchu nie rodziła szczególnego niebezpieczeństwa (zeznania świadków, ale i opinia biegłego). Zabezpieczeniem przed ryzykiem doznania obrażeń na skutek działania ruchomych elementów maszyny była fabryczna osłona tej części maszyny. Rzecz jednak w tym, że osłona nie była zamontowana jako stały element maszyny. Osłona była zdejmowana, chociażby do mycia i czyszczenia maszyny po pracy (stąd łatwość jej zdjęcia, zdejmowanie osłony nie było też zakazane, nie było nietypowe, wręcz było konieczne, jednak w tylko określonych sytuacjach i wówczas maszyna miała być wyłączona). Fakt zdjęcia osłony w dniu 29 czerwca 2021 r. przed godziną, w której doszło do śmiertelnego wypadku, jest niewątpliwy. Brak osłony równocześnie umożliwiał pokrzywdzonemu pochylenie się do jej wnętrza w tej nieosłoniętej części. Pracownicy wiedzieli, że osłona podczas pracy maszyny ma być założona. Wynikało to z zasad BHP, przekazywanych im przez przełożonych, ale także wynikało z zaleceń producenta (instrukcja obsługi). Jednak przed zdarzeniem, jak ustala Sąd Rejonowy została zdjęta przez nieustaloną osobę. Ten brak ustalenia czasu i osoby wykonującej tą czynność zdjęcia osłony również nie może „obciążać” oskarżonego. Sprawdzał rano, czy osłona jest założona (zgodnie instrukcją przed rozpoczęciem pracy operator sprawdza, czy osłona jest założona), pozwolił na pracę, bo osłona była. W ciągu dnia nie sprawdzał, również operator nie jest w stanie powiedzieć, kiedy osłona została zdjęta, czy podczas pracy maszyny w ciągu dnia była osłona, od jakiego momentu jej nie było. Zbliżał się koniec zmiany, maszynę należało oczyścić (pozostawienie betonu we wnętrzu powodowało unieruchomienie maszyny – opinia biegłego), nie dziwił zatem brak osłony (chociaż maszyna nie została jeszcze wyłączona). Sąd Rejonowy dalej ustala, że nie było żadnego uzasadnienia, aby A. A. przebywał w tej strefie, podczas pracy maszyny. Dalej Sąd ustala „ z niewyjaśnionych przyczyn A. A. pochylił się do wnętrza maszyny w jej nieosłoniętej części. Również te ustalenia nie mogą „obciążać” oskarżonego. Były to zachowania, których M. Ł. nie mógł przewidzieć. Zachowanie A. A. nie miał żadnego uzasadnienia, było zaskakujące, bo odbiegające od tego, co i jak robił w dniu poprzedzającym zdarzenie i przez cały dzień pracy w dniu zdarzenia. Wszak wykonywał polecenia i przebywał w miejscach wskazanych – przy operatorze albo za maszyną wykonując nakazane czynności. Brak obiektywnej przewidywalności skutku przestępnego w danej sytuacji faktycznej wyklucza możliwość podjęcia zachowania zgodnego z regułami postępowania, a zatem wyklucza i uznanie takiego zachowania za podlegające stosowaniu normy. W takiej sytuacji nie jest zatem możliwe stwierdzenie, iż sprawca zachował się bezprawnie i może ponieść odpowiedzialność za zaistniały obiektywnie skutek (wyrok SN z dnia 12 października 2016 r., V KK 153/16). Znaczenie podstawowe w zakresie strony przedmiotowej ma istnienie związku przyczynowego między określonym, nieostrożnym zachowaniem sprawcy a skutkiem w postaci śmierci człowieka. Nie wystarczy jednak jakikolwiek związek, lecz związek o charakterze bezpośrednim. Zachowanie nieostrożne sprawcy musi być, jeżeli nie wyłączną, to w każdym razie wystarczającą przyczyną powstania śmiertelnego skutku (wyrok SN z dnia 18 stycznia 1982 r., II KR 308/81). W przypadku nieumyślnego spowodowania śmierci przez zaniechanie na sprawcy ciążyć ma szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi i będzie on odpowiadał wówczas, gdy nie podejmie działań zmierzających do niewystąpienia skutku w postaci śmierci człowieka. Aby ustalić, że sprawca spowodował śmierć, trzeba w pierwszej kolejności stwierdzić istnienie związku przyczynowego między jego zachowaniem a tak określonym skutkiem. Ponieważ jednak sam związek przyczynowy nie wystarcza, trzeba ponadto wykazać, że sprawca zachował się nieostrożnie oraz że swoim nieostrożnym zachowaniem zwiększył ponad dopuszczalną miarę ryzyko śmierci innej osoby, które następnie w skutku tym zostało urzeczywistnione. W przypadku przestępstw nieumyślnych, gdy brak jest co do zasady szczególnej, podmiotowej komponenty negatywnej moralnej oceny czynu w postaci nagannego zamiaru, dla przyjęcia karygodnego charakteru przyczynienia się do powstania skutku konieczne jest ustalenie, że sprawca - niezależnie od innych warunków obiektywnego przypisania skutku - zachowaniem swoim w sposób znaczący zwiększył ryzyko wystąpienia skutku stanowiącego znamię typu czynu zabronionego, co najczęściej będzie można wnioskować z faktu istotnego naruszenia reguł ostrożnego postępowania z dobrem prawnym w danych warunkach (postanowienie SN z dnia 20 września 2017 r., III KK 28/17). Tymczasem to do oskarżonego zwrócił się A. A. z prośbą o pomoc w powrocie do zakładu pracy, po uprzednim jednak porzuceniu pracy, który podjął rozmowy z przełożonymi, by umożliwić pokrzywdzonemu dalszą pracę w (...)zie. Nie można zatem w tych realiach mówić, że zachowaniom oskarżonego towarzyszył negatywny stosunek do A. A..

3)  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

11.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wobec zmiany zaskarżonego wyroku poprzez przypisanie oskarżonemu popełnienia występku w zmienionej postaci i przy przyjęciu kwalifikacji prawnej z art. 220 § 2 kk, a zatem wydania orzeczenia skazującego, o czym poniżej w pkt 5.2 uzasadnienia, Sąd Okręgowy utrzymał w mocy rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w zakresie kosztów procesu, w tym wydanego na podstawie:



art. 627 kpk o zasądzeniu od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego I. A. wydatki związane z ustanowieniem pełnomocnika w kwocie 2.448 zł (pkt V),



art. 627 kpk i art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o opłatach w sprawach karnych o zasądzeniu od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w kwocie 10.714,82 zł tytułem zwrotu wydatków oraz w kwocie 120 zł tytułem opłaty (pkt VI).

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Wobec dokonania przez Sąd Rejonowy stanowczych ustaleń faktycznych, oparcia się na kompletnym materiale dowodowym, poddanym prawidłowej ocenie z zachowaniem dyspozycji art. 7 kpk, możliwe było dokonanie zmiany zaskarżonego orzeczenia (o przyczynach szczegółowo w pkt 3 i 4 uzasadnienia, a sposobie zmiany w pkt 5.2 uzasadnienia) w zakresie wyprowadzenia z przeprowadzonych poprawnie i prawidłowo ocenionych dowodów, wniosków co do ustalonych okoliczności mających istotne znaczenie dla przedmiotu rozstrzyganej sprawy, w szczególności przypisania oskarżonemu sprawstwa i zawinienia występku z art. 220 § 2 kk, to zaś uzasadniało, wobec niewystępowania okoliczności, które winny być uwzględnione z urzędu (art. 439 § 1 kpk), utrzymanie zaskarżonego wyroku jedynie w części odnoszącej się do kosztów procesu. Dokonana zmiana pozwala na pełną akceptację zastosowanych przez Sąd Rejonowy, stosownie do art. 626 § 1 kpk, zasad i sposobu ponoszenia kosztów, które mają pełne uzasadnienie w art. 627 kpk nakazującego zasądzenie od oskarżonego w wypadku wydania wyroku skazującego kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa, a także zwrotu poniesionych wydatków przez oskarżycielkę posiłkową. Zwrot wydatków stosownie do art. 616 § 1 kpk obejmuje poniesione przez stronę uzasadnione wydatki, w tym z tytułu ustanowienia jednego pełnomocnika. W toku postępowania zostały wyłożone przez Skarb Państwa wydatki i te również stosownie do art. 627 kpk obciążały oskarżonego. Rozstrzygnięcia te nie były kwestionowane przez strony.

15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

0.1Sąd Okręgowy dokonał zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie jego pkt II, III i IV, w ramach zaś zarzucanego czynu Sąd Odwoławczy uznał, że oskarżony M. Ł. zatrudniony w zakładzie produkcyjnym (...).T.K. R. sp. j. w T., woj. (...) w dniach 28 i 29 czerwca 2021 r. będąc z racji zajmowanego stanowiska brygadzisty odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy, nieumyślnie naraził podległego mu pracownika A. A. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia w ten sposób, że będąc dodatkowo zobowiązanym do przeprowadzenia dwu dniowego przeszkolenia stanowiskowego A. A., związanego z podjęciem przez A. A. pracy na nowym stanowisku przy obsłudze mobilnej maszyny formującej H. (...), służącej do produkcji elementów betonowych, które winno być prowadzone pod stałym jego nadzorem, ograniczał się do krótkiego instruktarzu co do zasad pracy maszyny, a następnie nie nadzorując stale jego pracy, kilkukrotnie oddalał się na dłuższe okresy czasu celem nadzoru pracy na innych wydziałach, pozostawiając A. A. pod opieką operatora maszyny S. M., nieuprawnionego do prowadzenia szkoleń stanowiskowych a dodatkowo nie mającego możliwości sprawowania nadzoru nad A. A. z uwagi na konieczność skoncentrowania się na obsłudze maszyny.

Za popełnienie tak przypisanego czynu stanowiącego występek z art. 220 § 2 kk, na podstawie tego przepisu Sąd Odwoławczy orzekł wobec oskarżonego M. Ł. grzywnę w wysokości 120 stawek dziennych przyjmując, że jedna stawka wynosi 50 zł.

Zwięźle o powodach zmiany

Z przyczyn wskazanych w pkt 3 i w pkt 4 Sąd Okręgowy dokonał zmiany zaskarżonego wyroku. Przypisanie oskarżonemu występku z art. 220 § 2 kk popełnionego w sposób powyżej wskazany z wymiarem na podstawie tego przepisu kary grzywny, pociągało za sobą konieczność uchylenia pkt II, III (konsekwencją braku orzeczenia kary pozbawienia wolności jest uchylenie stosowanego środka probacyjnego – orzeczeń wydanych na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 kk oraz art. 72 § 1 pkt 1 kk) i IV (orzeczone nawiązki na podstawie art. 46 § 2 kk, związane bezpośrednio ze skutkiem wynikającym z przypisania realizacji znamion typu z art. 155 kk, co na skutek zmiany orzeczenia zostało wyeliminowane) zaskarżonego wyroku. Utrzymanie orzeczenia Sądu Rejonowego w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, z przyczyn wskazanych w pkt 4 uzasadnienia, dlatego podlegał zaskarżony wyrok, niezależnie od granic jego zaskarżenia i podniesionych zarzutów, zmianie na korzyść oskarżonego. Nie zmieniając ustaleń faktycznych, możliwe było poprawienie przez sąd odwoławczy błędnie zastosowanej kwalifikacji prawnej czynu, jednakże nie byłoby to wystarczające dla usunięcia rażącej niesprawiedliwości wynikającej z nieuprawnionego, bez wykazania ponad wszelką wątpliwość (art. 5 kpk) realizacji wszystkich znamion czynu zarzucanego oskarżonemu. Stąd też zmiana nie tylko kwalifikacji prawnej czynu, ale także opisu zachowania oskarżonego stanowiącego podstawę jego karnoprawnej odpowiedzialności. Do przyjęcia odpowiedzialności za czyn kwalifikowany z art. 155 kk dochodzi bowiem tylko w sytuacji, gdy:



śmierć człowieka będąc niezamierzonym następstwem (nieumyślnego w rozumieniu art. 9 § 2 kk) zachowania sprawcy polegającego na niezachowaniu obowiązku ostrożności,



na podstawie normalnej zdolności przewidywania i ogólnego obowiązku dbałości o życie ludzkie lub przewidywania skutków własnych działań,



można wymagać od człowieka, aby nie dopuścił do nastąpienia przestępczego skutku

(wyrok SA w Katowicach z dnia 13 kwietnia 2022 r., II AKa 23/22; wyrok SA w Warszawie z dnia 16 marca 2021 r., II AKa 42/20; wyrok SA w Szczecinie z dnia 19 lipca 2018 r., II AKa 93/18; wyrok SA w Łodzi z dnia 4 grudnia 2018 r., II AKa 271/18; wyrok SA w Białymstoku z dnia 3 lutego 2015 r., II AKa 1/15; wyrok SA w Gdańsku z dnia 19 czerwca 2013 r., II AKa 178/13; wyrok SA w Katowicach z dnia 21 listopada 2013 r., II AKa 384/13).

Dla przypisania sprawcy odpowiedzialności za skutkowe przestępstwo nieumyślne nie wystarczy samo stwierdzenie, że zachował się on nieostrożnie, konieczne jest jeszcze wykazanie, iż był świadomy tego, że swoim zachowaniem może zrealizować znamiona czynu zabronionego (przewidywał taką możliwość), bądź też że możliwości takiej nie przewidywał, choć mógł ją przewidzieć (art. 9 § 2 kk). Możliwość przypisania sprawcy skutków czynu obejmuje jedynie normalne, a niewykraczające poza możliwość przewidywania, następstwa jego zachowania. I co równie ważne, następstwa te muszą pozostawać w związku z zawinionym naruszeniem tych reguł ostrożności, które w konkretnym układzie sytuacyjnym wywołało stan niebezpieczeństwa dla określonego dobra prawnego. Tych okoliczności postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie nie wykazało (przyczyny omówione w pkt 3 i 4 uzasadnienia). W myśl przesłanek z art. 220 § 2 kk, prawidłowo Sąd I instancji ustalił, że oskarżony M. Ł. był zatrudniony na stanowisku brygadzisty i z racji zajmowanego stanowiska był odpowiedzialny za przestrzeganie BHP w odniesieniu do podległych mu pracowników, wykonujących pracę na odcinkach (urządzeniach, maszynach) mu powierzonych, a także w ramach wewnętrznego podziału obowiązków dodatkowo był zobowiązany do przeprowadzenia przeszkolenia stanowiskowego A. A., ciążył zatem na oskarżonym prawny obowiązek zabezpieczenia i wyegzekwowania bezpiecznych warunków pracy zgodnie z wymogami przepisów BHP. Dla odpowiedzialności z art. 155 kk, która objęta została kwalifikacją kumulatywną w tej sprawie, konieczne było ustalenie związku przyczynowego między zachowaniem sprawcy (działaniem bądź zaniechaniem) a śmiercią ofiary. Związek ten zachodzi wówczas, gdy można przyjąć, że bez zachowania oskarżonego nie nastąpiłaby śmierć ofiary. W realiach niniejszej sprawy z przyczyn wskazanych szczegółowo w pkt 4 uzasadnienia nie wykazano, by zachowanie oskarżonego było jednocześnie zachowaniem kauzalnym dla następstwa w postaci zgonu A. A.. Po wyeliminowaniu z ciągu zdarzeń zachowań oskarżonego, zważywszy na realia dowodowe sprawy, do wypadek śmiertelny mógł bowiem i tak nastąpić.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwalał natomiast na przypisanie oskarżonemu realizacji znamion występku z art. 220 § 2 kk w sposób opisany w przypisanym oskarżonemu czynie. Zakres obowiązków oskarżonego wynikający z zajmowanego stanowiska oraz powierzonych dodatkowych zadań został szczegółowo przedstawiony w opinii biegłego A. B., także w materiałach z postępowania prowadzonego przez Państwową Inspekcję Pracy i dokumentacji (...). Oskarżony znał te obowiązki i był świadomy konsekwencji nie stosowania się do zasad BHP. Zestawienie tych dowodów z zeznaniami świadków powiązanych z zakładem pracy, w którym doszło do zdarzenia, pozwala na przyjęcie, iż były one w czasie objętym zarzutem naruszane (nieprzestrzegania obowiązujących zasad gwarantujących bezpieczną pracę nie może tłumaczyć potrzeba wykonywania innych prac, nadmiar zajęć, brak czasu, tolerancja dla podejmowania zachowań ryzykownych). Wyjaśnienia oskarżonego także potwierdzają niedopełnienie przez niego obowiązków wynikających z nakazanego zapewnienia podległym pracownikom bezpiecznych warunków pracy, chociażby opis czynności obejmujących przeszkolenie stanowiskowe A. A.. Konsekwencją tych naruszeń w zakresie realizacji nałożonych obowiązków wynikających z przestrzegania zasad BHP było nieumyślne narażenie podległego oskarżonemu pracownika A. A. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia. Jego zachowanie (niedopełnienie obowiązków w zakresie BHP, zwłaszcza sposób prowadzenia przeszkolenia stanowiskowego) pozostawało w związku przyczynowym ze skutkiem w postaci narażenia życia podległego pracownika. Przy wyczerpaniu znamion czynu z art. 220 § 2 kk Sąd wymierzył oskarżonemu M. Ł. karę grzywny. Rodzaj i wymiar orzeczonej kary uwzględnia stopień społecznej szkodliwości popełnionego występku (stopień i rodzaj naruszonych obowiązków oraz reguł ostrożności, stopień naruszenia dóbr prawnie chronionych, nieumyślność zachowania) oraz stopień zawinienia oskarżonego. Przy wymiarze kary sąd uwzględnił także właściwości i warunki osobiste oskarżonego (ustabilizowana sytuacja rodzinna i zawodowa, dotychczasowa niekaralność) jak również prewencyjne i wychowawcze oddziaływanie stosowanych sankcji karnych (art. 53 kk). W ocenie Sądu cele i zadania kar zostaną osiągnięte.

Brak odpowiedzialności karnej za następstwo w postaci utraty życia A. A. (przyczynienie się do powstania tego skutku) nie wyklucza możliwej odpowiedzialności cywilnej - czy to na zasadzie ryzyka, czy też winy. Z uwagi na charakter odpowiedzialności karnej, która zasadza się na szczególnej ocenie moralnej czynu, warunkach przypisania sprawcy skutku oraz indywidualizacji zarzucalności zawinienia zachowania, które w procesie karnym są bardziej restrykcyjne niż w prawie cywilnym, nie jest możliwe – zważywszy na brak przypisania skutku w postaci śmierci A. A., jak również nieustalania, bo nie było dowodów, ale i potrzeby, przyczynienia się pokrzywdzonego do zdarzenia – także stosowanie środków kompensacyjnych, które w myśl art. 46 kk orzeka się stosując przepisy prawa cywilnego. Jednak dowodzenie okoliczności, które zgodnie z przepisami prawa cywilnego mogłyby determinować orzeczenie w tym przedmiocie znacznie wydłużyłyby tok postępowania, a nie były niezbędne dla stwierdzenia okoliczności istotnych z punktu widzenia zasad przypisania zawinienia i sprawstwa w procesie karnym. Odsuwałyby w czasie moment prawnokarnego rozstrzygnięcia kwestii karnej odpowiedzialności oskarżonego za zarzucany czyn, sprawiając, że proces nie mógłby się zakończyć w rozsądnym terminie. W procesie karnym możliwe jest pociąganie do odpowiedzialności tylko konkretnych osób fizycznych, za zachowania zindywidualizowane i zawinione. Odpowiedzialność cywilna wykracza poza ramy takiej penalnej odpowiedzialności (inne oceny – nawet w przypadku odpowiedzialności deliktowej – co do deliktu, przyczynowości, winy, także przyczynienia się, ale i zachowań innych osób – PIP nałożyła mandaty nie tylko na oskarżonego, ale także na inne osoby nadto jego mandat nie był najwyższy z wystawionych), nie ogranicza się też do odpowiedzialności wyłącznie osób fizycznych, ale także możliwa jest odpowiedzialność innych podmiotów i nie tylko wynikająca z zawinienia, ale także z ryzyka prowadzonego zakładu i ruchu maszyn. W prowadzonym procesie karnym Sąd nie bada i nie ustala odpowiedzialności innych osób (podmiotów) niż oskarżony. Ramy procesu karnego są wąskie i sztywno zakreślone. Również dowodzenie opiera się na zasadzie ciężaru dowodu spoczywającego na stronie czynnej – oskarżycielu (prokurator – oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony – działający jako oskarżyciel posiłkowy), wszelkie zaś wątpliwości i braki dowodowe nie mogą obciążać oskarżonego, albowiem to jemu należy w sposób niebudzący wątpliwości wykazać (udowodnić) winę, tj. udowodnić popełnienie przez niego przestępstwa (muszą być dowodowo wykazane wszystkie jego elementy: sprawstwo czynu, bezprawność zachowania, karygodność i zawinienie). Tylko w zakresie przypisania występku z art. 220 § 2 kk nastąpiło dowodowe wykazanie winy. W tym zakresie nastąpiło przełamanie domniemania niewinności z art. 5 kk. W odniesieniu do szerszego zakresu zarzucanego oskarżonemu czynu, w szczególności powiązania zgonu A. A. i kauzalności zachowania oskarżonego w toku procesu nie udowodniono. W tej mierze nie nastąpiło bowiem niewątpliwe wykazanie realizacji także znamion typu czynu zabronionego z art. 155 kk (pozostawał w kumulatywnej kwalifikacji z art. 220 § 2 kk), a ich wykazanie stanowić by mogło podstawę cywilnoprawnej odpowiedzialności uzasadniającej orzeczenie środka kompensacyjnego przewidzianego w art. 46 § 1 i § 2 kk, z uwzględnieniem stosowania przepisów prawa cywilnego. W ocenie Sądu Odwoławczego proces karny nie dostarczył materiału dowodowego, który pozwoliłby na przypisanie oskarżonemu M. Ł. szerszej – zarzucanej w akcie oskarżenia odpowiedzialności. Stąd orzeczenie zmieniające zakres przedmiotu jego odpowiedzialności karnej (przypisanie występku z art. 220 § 2 kk i wymierzenie za jego popełnienie kary grzywny, co pociągało za sobą potrzebę uchylenia także pkt II i III zaskarżonego wyroku) oraz kasatoryjne (uchylenie pkt IV zaskarżonego wyroku) co do odpowiedzialności cywilnej (orzeczone nawiązki na podstawie art. 46 § 2 kk jako związane bezpośrednio ze skutkiem wynikającym z nieuprawnionego przypisania realizacji znamion typu z art. 155 kk, nie znajdowały podstaw orzeczenia stosując przepisy prawa cywilnego przy orzekaniu środków kompensacyjnych).

15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III

IV

O kosztach procesu postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 636 § 1 kpk, art. 634 kpk i art. 627 kpk, mając na uwadze pogląd, że „w zakresie uregulowań ustawowych dotyczących ponoszenia ciężaru kosztów postępowania odwoławczego ustawodawcy znane są tylko dwa warianty, to jest kiedy apelacja nie została uwzględniona, bądź kiedy została uwzględniona w całości”, co z kolei prowadzi do wniosku, że „nie można a contrario z art. 636 § 1 kpk wyprowadzić wniosku, że w wypadku uwzględnienia w jakimkolwiek zakresie środka odwoławczego wniesionego przez oskarżonego, nie ponosi on już kosztów postępowania odwoławczego" (postanowienie SN z dnia 6 listopada 2003 r., V KKN 129/00), jak też art. 3 ust. 1, art. 8 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 123 ze zm.), zgodnie z którymi w razie obniżenia wymiaru kary zasadniczej, zmiany jej rodzaju, sąd ten wymierza za obie instancje jedną opłatę według kary przez siebie orzeczonej. Ze względu na to, że oskarżonemu wymierzono karę samoistnej grzywny, wysokość opłaty powinna odpowiadać kryteriom jej obliczania wynikającym z treści art. 3 ust. 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych (wyrok SN z dnia 7 listopada 2007 r. V KK 345/07).

Nie został uwzględniony w całości wniesiony na korzyść oskarżonego środek odwoławczy skierowany przeciwko rozstrzygnięciu o winie, przy braku zaskarżenia przez stronę przeciwną, Sąd Odwoławczy zasądził od oskarżonego M. Ł. na rzecz I. A. kwotę 840 zł tytułem zwrotu wydatków związanych z udziałem jej pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym.

W oparciu o względy słuszności, uznając w aspekcie wskazanych na wstępie okoliczności w zakresie kosztów sądowych, rozstrzygnięcie na podstawie art. 627 kpk w zw. z art. 634 kpk, kierując się dyspozycją art. 624 § 1 kpk i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 123 ze zm.) Sąd Odwoławczy zwolnił oskarżonego M. Ł. od uiszczenia kosztów sądowych, w tym z opłaty za postępowanie odwoławcze, a poniesionymi w tym zakresie wydatkami obciążył Skarb Państwa.

7.  PODPIS

SSO Grzegorz Maciejowski SSO Grażyna Artymiak SSO Wioletta Zawora

11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonego M. Ł.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt X K 127/22)

11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana