Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rzeszowie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

III Ka 210/25

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 28 października 2024 r. w sprawie o sygn.. akt II K 79/24 przeciwko A. W. oskarżonej o czyny z art. 233 § 6 kk w zw. z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk (siedmiokrotnie)

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

A. W.

Uprzednia niekaralność

Informacja z K.

k. 333

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Dotychczasowa niekaralność oskarżonego

Informacja z K.

Dowód w postaci informacji z K. w odniesieniu do oskarżonej A. W. nie budzi wątpliwości, ani w zakresie formy, ani treści. Została ona sporządzona przez uprawniony do tego podmiot w formie przewidzianej dla tej czynności. Żadna ze stron postępowania nie kwestionowała jej autentyczności i rzetelności.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Rażącej niewspółmierności orzeczonej wobec A. W. kary 200 stawek dziennych grzywny ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł w stosunku do stopnia jej winy i społecznej szkodliwości czynów zarzuconych w/w oskarżonej popełnionych w ramach ciągu przestępstw w rozumieniu art. 91 § 1 kk, która to kara z uwagi na swój rodzaj i wymiar, nie spełni swej funkcji wychowawczej i zapobiegawczej wobec oskarżonej, jak również w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa i społecznego poczucia sprawiedliwości

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Ustawodawca obostrzył pojęcie "niewspółmierności kary", uzasadniającej zmianę orzeczenia o karze w ramach art. 438 pkt 4 kpk, zawężającym znamieniem „rażącej” po to, by pewne różnice w ocenie łagodności lub surowości kary między sądem a stroną skarżącą (skądinąd naturalne) nie prowadziły w każdym takim wypadku do zmiany w II instancji wysokości kary, a nawet do wnoszenia odwołania od oceny sądu I instancji. Pojęcie „rażącej niewspółmierności” zostało sprecyzowane w praktyce, jako różnica „wyraźna”, „bijąca w oczy”, czy „oślepiająca”. Rażąca niewspółmierność kary występuje wtedy, gdy kara orzeczona nie uwzględnia w należyty sposób stopnia społecznej szkodliwości przypisywanych czynów oraz nie realizuje wystarczająco celu kary, ze szczególnym uwzględnieniem celów zapobiegawczych i wychowawczych. Pojęcie niewspółmierności rażącej oznacza znaczną, wyraźną i oczywistą, a więc niedającą się zaakceptować dysproporcję między karą wymierzoną a karą sprawiedliwą (zasłużoną). Przesłanka rażącej niewspółmierności kary jest spełniona tylko wtedy, gdy na podstawie ustalonych okoliczności sprawy, które powinny mieć decydujące znaczenie dla wymiaru kary, można przyjąć, iż zachodzi wyraźna różnica między karą wymierzoną a karą, która powinna zostać wymierzona w wyniku prawidłowego zastosowania dyrektyw wymiaru kary oraz zasad ukształtowanych przez orzecznictwo. Zarzut rażącej niewspółmierności kary jako zarzut z kategorii ocen można zasadnie podnosić wówczas, gdy kara, jakkolwiek mieści się w granicach ustawowego zagrożenia, nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia ciągu przypisanych oskarżonej przestępstw, jak i osobowości sprawcy - innymi słowy gdy w społecznym odczuciu jest karą niesprawiedliwą. Zgodzić należy się z oskarżycielem publicznym, że Sąd Rejonowy zaistnienia okoliczności obciążających oskarżoną w postaci wielości przestępstw popełnionych z zamiarem bezpośrednim kierunkowym, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, z wykorzystaniem tej samej sposobności z naruszeniem zaufania pracowników socjalnych co do prawdziwości składanych przez oskarżoną oświadczeń, powtarzalność tych zachowań, niedostatecznie uwzględnił w stopniu karygodności i zawinienia zachowań przypisanych oskarżonej A. W.. Słuszne są twierdzenia Skarżącego Prokuratora, że orzeczona przez Sąd Rejonowy kara przez swój rodzaj i wymiar, nie spełni funkcji wychowawczej i zapobiegawczej wobec oskarżonej, jak również w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa i społecznego poczucia sprawiedliwości. Sąd Rejonowy nie uwzględnił występowania tak istotnych okoliczności obciążających oskarżoną, jak: rodzaj i charakter naruszonych jej czynami dóbr prawnych, w które godziły jej zachowania (mienie, wiarygodność dokumentów, prawdziwość składanych oświadczeń), rozmiar wyrządzonej szkody, sposób i okoliczności popełnienia poszczególnych czynów, waga naruszonych przez oskarżoną obowiązków, umyślność zachowań (zamiar bezpośredni kierunkowy, wykorzystywanie tej samej sposobności) rzutujących na ocenę stopnia społecznej szkodliwości. Wskazywane w art. 115 § 2 kk funktory, rzutujące na wysokość stopnia społecznej szkodliwości poszczególnych czynów potwierdzają, przy uwzględnieniu wystąpienia okoliczności z art. 91 § 1 kk, zasadność postawionego w apelacji oskarżyciela publicznego zarzutu rażącej niewspółmierności orzeczonej wobec oskarżonej kary. Również stopień zawinienia oskarżonej nie został przez Sąd Rejonowy w wystarczającym stopniu uwzględniony w rozmiarze orzeczonej wobec A. W. kary (wiek, doświadczenie życiowe, pozwalają na stwierdzenie, że oskarżona posiadając możliwość postąpienia zgodnego z prawem, naruszyła normy gwarantujące bezpieczeństwo dóbr prawnie chronionych, zachowując pełną zdolność rozpoznania znaczenia czynów i pokierowania swoim postępowaniem). Nie znalazła w wymiarze kary odzwierciedlenia postawa oskarżonej po popełnieniu czynów, w szczególności zaś brak skruchy, co powoduje, że rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w zakresie orzeczonej kary mimo orzeczonego środka kompensacyjnego, nie spełnia – jak to wskazuje prokurator - celów zapobiegawczych i wychowawczych, a także potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Wniosek

o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie oskarżonej A. W. na podstawie art. 286 § 1 kk w zw. z art. 91 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk przy zastosowaniu art. 37a § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk, kary 2 lat ograniczenia wolności z obowiązkiem nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin w stosunku miesięcznym przy utrzymaniu w mocy pozostałych rozstrzygnięć Sądu I Instancji z zaskarżonego wyroku

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Co do rozmiaru wnioskowanej kary pozbawienia wolności (2 lata ograniczenia wolności z obowiązkiem nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin w stosunku miesięcznym) apelacja prokuratora nie była w pełni zasadna. Oskarżona A. W. nie była dotąd karana za przestępstwa, co przy jej wieku ma niemałe znaczenie. Przyznała się do popełnienia zarzucanych jej czynów. Na ocenę jej zachowania – nagannego z uwagi na bezprawność poszczególnych czynów, powtarzalność i pozostawanie w ciągu przestępstw w rozumieniu art. 91 § 1 kk, wpływa jednakże sytuacja materialna, w jakiej się znajdowała oskarżona. W tym stanie rzeczy, przy uwzględnieniu zasadności zarzutu rażącej niewspółmierności orzeczona kara grzywny 200 stawek dziennych przy przyjęciu jednej stawki w wysokości 10 zł, nie spełnia dyrektyw sądowego wymiaru kary, jest odczuwana jako nadmiernie łagodna w społeczeństwie i w środowisku oskarżonej. Biorąc jednak pod uwagę wiek oskarżonej i jej niekaralność oraz dotychczasową postawę życiową, postulowana kara 2 lat ograniczenia wolności byłaby odbierana jako rażąco niewspółmiernie surowa, przekraczałaby także stopień zawinienia oskarżonej. Jednocześnie będąc karą wymierzaną w górnej granicy dla tego rodzaju kary stanowiłaby graniczną wysokość zastępczej kary pozbawienia wolności (w razie jej niewykonania w formie zasadniczej), zgodnie zaś z art. 37a § 1 kk, który nadal według apelującego winien mieć zastosowanie, kara wymierzana nie miałaby przekraczać roku pozbawienia wolności, zatem proponowana kara byłaby w górnej granicy ustawowego wymogu orzeczenia kary, zwłaszcza że postulowany wymiar kary ograniczenia wolności obejmuje także maksymalny górny rozmiar obowiązku nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne zbyt wysoki, bo już zważywszy na wiek oskarżonej i utrzymywanie się z prac dorywczych, uniemożliwiający jej wykonywanie kary w formie postulowanej w apelacji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zgodnie z art. 455 kpk niezależnie od granic i kierunku zaskarżenia (nie zmieniając ustaleń faktycznych) Sąd poprawił kwalifikację prawną przypisanych oskarżonej A. W. przestępstw poprzez przyjęcie, iż czyny opisane w punktach od I do VII aktu oskarżenia stanowią występki z art. 286 § 1 kk, art. 233 § 6 kk i art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

W pierwszym rzędzie zmiana orzeczenia w pkt Ia sentencji wyroku obejmuje poprawienie kwalifikacji prawnej czynów przypisanych oskarżonej a opisanych szczegółowo w pkt I – VII aktu oskarżenia. Zgodnie z art. 11 § 1 kk jeden czyn stanowi jedno przestępstwo. Poszczególne czyny zarzucone oskarżonej stanowią odrębne występki realizujące znamiona opisane w trzech odrębnych przepisach ustawy pozostające w realnym zbiegu przepisów, zatem należało zastosować kumulatywną kwalifikację z art. 11 § 2 kk, co oskarżyciel publiczny uczynił. Rzecz jednak w tym, że poszczególne przepisy wchodzące w skład kwalifikacji połączył zwrotem „w zbiegu” by następnie dodatkowo po ich wyliczeniu dodać „w zw. z art. 11 § 2 kk”. W przypadku stosowania kumulatywnej kwalifikacji wystarczające jest, jeżeli poszczególne przepisy pozostające w zbiegu połączenie ich zwrotem „w zbiegu”. Nie ma wówczas potrzeby uzupełniania kwalifikacji zwrotem „w zw. z art. 11 § 2 kk”. Połączenie przepisów oboma tymi zwrotami jest dublowaniem stosowanych zapisów wskazujących na zastosowanie kumulatywnej kwalifikacji. Również kolejność wymienianych w prawnej kwalifikacji przypisanych oskarżonej czynów przepisów nie może być przypadkowa. Nie wylicza się przepisów stanowiących zbieg według ich chronologii zamieszczenia w kodeksie, nawet jeżeli zrealizowane znamiona przepisów zagrożone są taką samą karą. Kwalifikacja prawa przestępstwa ma wskazywać rodzaj popełnionego przestępstwa i powinien być to przepis, który najpełniej odzwierciedla charakter danego czynu zabronionego (wyłudzenie świadczeń poprzez doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem), a dopiero w następnej kolejności przepisy, których zastosowanie wskazuje na sposób wprowadzenia w błąd (złożenie oświadczenia niezgodnego z prawdą) i podstawę uzyskania przysporzenia (decyzja zawierająca nieprawdziwe dane – poświadczająca nieprawdę), w ten sposób przywołane przepisy odzwierciedlające naganność danego zachowania i oddające całą zawartość społecznej ich szkodliwości podlegają w kwalifikacji wyliczeniu i zaopatrzeniu o zwrot „w zw. z art. 11 § 2 kk” dla wskazania, że wiele przepisów ustawy stanowi jeden czyn. Ten sam zabieg już bez tego zwrotu osiągnąć można poprzez użycie przy wyliczeniu poszczególnych przepisów i ich połączeniu zwrotem „w zbiegu” zamiast wyliczenia z „,” lub spójnikiem „i”. Przede wszystkim jednak istotna jest kolejność wymienianych przepisów, gdyż jako pierwszy winien być wskazany ten, który w najbardziej charakterystyczny, oddający w sposób najpełniejszy czyn zabroniony dokonany przez sprawcę, następnie stanowi podstawę prawną wymiaru kary. Przy stosowaniu kumulatywnej kwalifikacji wymierza się karę na podstawie przepisu najsurowszego (w niniejszej sprawie jest to art. 286 § 1 kk zagrożony karą od 6 miesięcy do lat 8 pozbawienia wolności, ale i z uwagi na treść art. 33 § 2 kk także karą grzywny; art. 233 § 6 kk jest przepisem odsyłającym do przepisów go poprzedzających gdy chodzi o zagrożenie karą, wskazuje jednak znamiona, które uzasadniają wymierzenie kary w zależności od przepisu z którego dopiero będzie wynikała wysokość kary – 233 § 1 kk wskazująca na wymiar kary od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności oraz art. 272 kk zagrożony karą do 3 lat pozbawienia wolności). Mając na względzie przywołane okoliczności poszczególne czyny przypisane oskarżonej winny zostać w ramach ich prawnej kwalifikacji zapisane: art. 286 § 1 kk, art. 233 § 6 kk i art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk (ten ostatni przepis z uwagi na stosowanie względniejszej ustawy karnej w brzmieniu sprzed wejścia w życie z dniem 1 października 2023 r. przepisów nowelizujących Kodeks karny w zakresie obostrzającym zasady wymiaru kary, prawidłowo zastosowany przez Sąd Rejonowy).

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Sąd Okręgowy utrzymał w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 28 października 2024 r. (sygn. akt II K 79/24), którym Sąd ten uznał oskarżoną A. W. za winną popełnienia zarzucanych jej czynów z art. 233 § 6 kk w zb. z art. 286 § 1 kk w zb. z art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 91 § 1 kk (z uwzględnieniem poprawy kwalifikacji prawnej – omówiono w pkt 4 uzasadnienia), przy przyjęciu ciągu przestępstw polegających na tym, że oskarżona w R. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadzeniu MOPS w R. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez wprowadzenie pracowników MOPS w R. w błąd co do podstawy faktycznej i prawnej przyznania jej i wypłaty środków pieniężnych z tytułu przyznanego dodatku mieszkaniowego w ten sposób, że w celu uwiarygodnienia przesłanek przyznania pieniędzy tytułem dodatku mieszkaniowego przedłożyła wraz z wnioskiem z wpływem do MOPS w R. zawarte w nim nieprawdziwe oświadczenie będąc uprzedzona o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia mającego służyć w postępowaniu administracyjnym w przedmiocie przyznania dodatku mieszkaniowego odnośnie osiąganych dochodów i podrobioną przez siebie karlę kontroli z podrobionym przez siebie podpisem mającej potwierdzić fakt posiadania statusu osoby bezrobotnej i jej rejestracji w PUP, wyłudzając w ten sposób poświadczenie nieprawdy w postaci decyzji Prezydenta Miasta R. o przyznaniu dodatku mieszkaniowego na okres 6 miesięcy poprzez podstępne wprowadzenie w błąd Prezydenta Miasta R. działającego przez pracowników MOPS w R. co do podstawy faktycznej i prawnej przyznania i wypłaty środków pieniężnych z tytułu dodatku mieszkaniowego:

1)  w okresie od dnia 20 grudnia 2019 r. do dnia 10 czerwca 2020 r. w łącznej kwocie 1.645,08 zł decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 31 grudnia 2019 r. nr ŚS-DA.512. (...). 2019. (...).BW o przyznaniu dodatku mieszkaniowego w kwocie 274,18 zł na okres 6 miesięcy od 1 stycznia 2020 r. do 30 czerwca 2020 r.

2)  w okresie od 1 czerwca 2020 r. do dnia 10 grudnia 2020 r. w łącznej kwocie 1.665,48 zł decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 16 czerwca 2020r., nr ŚS-DA.512. (...). 2Ó20. (...). (...) o przyznaniu dodatku mieszkaniowego w kwocie 277,58 zł na okres 6 miesięcy od dnia 1 lipca 2020r. do 31 grudnia 2020 r.

3)  w okresie od dnia 28 grudnia 2020 do dnia 10 czerwca 2021 r. w łącznej kwocie 1.665,48 zł decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 29 grudnia 2020r., nr ŚS-DA.512. (...). 2020. (...). (...) o przyznaniu dodatku mieszkaniowego w kwocie 277,58 zł na okres 6 miesięcy od dnia 1 stycznia 2021 r. do 30 czerwca 2021 r.

4)  w okresie od dnia 28 czerwca 2021 r. do dnia 10 grudnia 2021 r. w łącznej kwocie 1.702,14 zł decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 28 czerwca 2021r., nr ŚS-DA.512. (...). 2021. (...). (...) o przyznaniu dodatku mieszkaniowego w kwocie 283,69 zł na okres 6 miesięcy od dnia 1 lipca 2021 r. do 31 grudnia 2021 r.

5)  w okresie od dnia 21 grudnia 2021 r. do dnia 10 czerwca 2022 r. w łącznej kwocie 1.666,98 zł decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 12 stycznia 2022 r., nr ŚS-DA.512. (...). 2022. (...).MW o przyznaniu dodatku mieszkaniowego w kwocie 277,83 zł na okres 6 miesięcy od dnia 1 stycznia 2022 r. do 30 czerwca 2022 r.

6)  w okresie od dnia 17 czerwca 2022 r. do dnia 9 grudnia 2022 r. w łącznej kwocie 1.896,18 zł decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 14 lipca 2022 r., nr ŚS-DA.512. (...). 2022. (...).BW o przyznaniu dodatku mieszkaniowego w kwocie 316,03 zł na okres 6 miesięcy od dnia 1 lipca 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.

7)  w okresie od dnia 29 grudnia 2022 r. do dnia 30 czerwca 2023 r. w łącznej kwocie 2.004,96 zł decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 22 lutego 2023 r., nr ŚS- DA.512. (...). 2023. (...). (...) o przyznaniu dodatku mieszkaniowego w kwocie 334,16 zł na okres 6 miesięcy od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 30 czerwca 2023 r

Na podstawie art. 46 § 1 kk Sąd zobowiązał oskarżoną A. W. do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwami przez uiszczenie kwoty 12.246.30 zł na rzecz pokrzywdzonego MOPS w R., zaś na podstawie art. 44 § 2 kk orzeka przepadek na rzecz Skarbu P. dowodów rzeczowych opisanych w wykazie dowodów rzeczowych nr 1 pozycja 1-14 (k. 237).

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Sąd Rejonowy w poprawnie przeprowadzonym postępowaniu, na podstawie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego ocenionego prawidłowo, z zachowaniem zasad obiektywizmu i swobodnej oceny dowodów, poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i wyciągnął z nich słuszne wnioski tak co do bezprawności, społecznej szkodliwości, jak i zawinienia oskarżonej z powodu przypisanych oskarżonej występków stanowiących ciąg przestępstw (art. 91 § 1 kk) z art. 286 § 1 kk, art. 233 § 6 kk, art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk. Podkreślić bowiem należy, że Sąd Rejonowy przeprowadził pełne postępowanie w zakresie, w jakim było to niezbędne dla wyjaśnienia okoliczności sprawy. Zgromadzone dowody a szczególnie te mające znaczenie dla odpowiedzialności oskarżonej A. W. poddane zostały ocenie zgodnej z zasadami wiedzy, logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego. Istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności ujawnione w toku postępowania przed Sądem Rejonowym zostały omówione w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku. Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie rozpoznawcze w pełni poprawnie, rzeczowo wykorzystując w toku rozprawy głównej możliwości dowodowej weryfikacji tez aktu oskarżenia i twierdzeń oskarżonej, w granicach niezbędnych dla ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia kwestii sprawstwa, bezprawności zachowania, karygodności czynów i winy uzasadniających pociągnięcie do karnej odpowiedzialności A. W.. Sąd Okręgowy podziela zajęte tam stanowisko. Uwzględniając całokształt omówionych powyżej okoliczności i podzielając stanowisko Sądu I instancji, jak również wobec niestwierdzenia uchybień z art. 439 i art. 440 kpk, Sąd Okręgowy, orzekł o utrzymaniu w mocy zaskarżonego wyroku w części przypisującej oskarżonej sprawstwo ciągu przestępstw popełnionych w sposób opisany w zarzutach aktu oskarżenia. Na pełną aprobatę zasługiwały także orzeczony przepadek, jak i środek kompensacyjny znajdujące pełne oparcie w materiale dowodowym i uzasadnienie w przywołanych jako podstawa ich orzeczenia przepisach art. 46 § 1 kk i art. 44 § 2 kk.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

2.

3.

Ad 1.

Ad 2.

Ad 3.

Przedmiot i zakres zmiany

Na podstawie art. 455 kpk Sąd odwoławczy poprawił kwalifikację prawną przypisanych oskarżonej A. W. przestępstw poprzez przyjęcie, iż czyny opisane w punktach od I do VII aktu oskarżenia stanowią występki z art. 286 § 1 kk, art. 233 § 6 kk i art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk (pkt 1a sentencji).

W miejsce orzeczonej grzywny za przypisane oskarżonej, szczegółowo opisane w punktach I do VII aktu oskarżenia, czyny stanowiące ciąg przestępstw w rozumieniu art. 91 § 1 kk występki z art. 286 § 1 kk, art. 233 § 6 kk i art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 4 § 1 kk przy zastosowaniu art. 37a § 1 kk i art. 91 § 1 kk na podstawie art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 4 § 1 kk Sąd orzekł wobec oskarżonej A. W. karę 12 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 24 godzin w stosunku miesięcznym (pkt 1b sentencji).

Orzeczenie oparte na art. 627 kpk zasądzające od oskarżonej koszty sądowe Sąd odwoławczy uchylił (pkt 1c sentencji)

Zwięźle o powodach zmiany

W pierwszym rzędzie zmiana orzeczenia w pkt Ia sentencji wyroku obejmuje poprawienie kwalifikacji prawnej czynów przypisanych oskarżonej a opisanych szczegółowo w pkt I – VII aktu oskarżenia wskazane przyczyny szczegółowo zostały omówione w punkcie 4 uzasadnienia.

Orzeczenie w miejsce kary grzywny kary ograniczenia wolności w pkt Ib sentencji wyroku nastąpiło z uwagi na fakt, iż na uwzględnienie zasługiwała w części apelacja oskarżyciela publicznego wniesiona na niekorzyść oskarżonej dotyczącej orzeczenia o karze. Trafny, zdaniem Sąd Okręgowego był zarzut, iż orzeczona oskarżonej wyrokiem Sądu I instancji przy zastosowaniu art. 37a kk grzywna była karą rażąco niewspółmiernie łagodną. W ocenie Sądu Okręgowego, niewspółmierną sankcję karną za popełniony ciąg przestępstw przypisany oskarżonej stanowiłaby postulowana w apelacji kara 2 lat ograniczenia wolności z obowiązkiem nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin w stosunku miesięcznym. Zgodnie z dyspozycją art. 438 pkt 4 kpk orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia rażącej niewspółmierności kary. Z racji ocennego charakteru zasad wymiaru kary niewspółmierność kary musi być natury zasadniczej, tzn. w stopniu niedającym się zaakceptować (wyrok SN z dnia 2 lutego 1995 r., II KRN 198/94, OSNKW 1995, z. 5-6, poz. 33; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 14 marca 2001 r., II AKa 55/01; wyrok SA w Lublinie z dnia 26 maja 2008 r., II AKa 109/08). Sąd Okręgowy zgodził się z oskarżycielem publicznym, że kara najłagodniejszego rodzaju orzeczona w wyroku Sądu Rejonowego – grzywna - była rażąco niewspółmiernie łagodna. Przestępstwo z art. 286 § 1 kk, art. 233 § 6 kk i art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk przy uwzględnieniu dyspozycji art. 11 § 3 kk zagrożone jest karą od 6 miesięcy do lat 8 pozbawienia wolności (zważywszy na sytuację materialną oskarżonej stosowanie art. 33 § 2 kk stanowiłoby niesprawiedliwe obciążenie). Oskarżona A. W. wyrokiem Sądu Rejonowego została skazana na karę 200 stawek dziennych grzywny po 10 zł każda. W ocenie Sądu Odwoławczego, kara w takim wymiarze - zwłaszcza, że została wymierzona także przy zastosowaniu art. 91 § 1 kk za ciąg przestępstw - nie wykorzystywała w należytym stopniu sankcji karnej możliwej do orzeczenia przy zastosowaniu przewidzianej w art. 37a kk kary tego rodzaju, co więcej Sąd Odwoławczy uznał, iż kara w tym wymiarze jest karą rażąco niewspółmiernie łagodną. Karę w takim wymiarze uznać należało zgodnie z zarzutem apelacji za karę rażąco łagodną, bo mimo że typ czynu z art. 286 § 1 kk zagrożony jest właśnie karą grzywny obok zasadniczej kary pozbawienia wolności, Sąd Rejonowy poprzestał na orzeczeniu wyłącznie grzywny. W uwzględnieniu dyrektyw sądowego wymiaru kary z art. 53 kk kara wymierzona oskarżonej powinna być karą innego rodzaju. Zgodzić się należy, że popełnienie ciągu przypisanych oskarżonej przestępstw, zważywszy na zsumowaną wartość uzyskanej korzyści z pozyskanych decyzji doprowadzających do niekorzystnego rozporządzenia mieniem na przestrzeni stosunkowo długiego czasu od pierwszego z występków do ostatniego, przy dotychczasowej niekaralności oskarżonej, spełniała warunki z art. 37a § 1 kk (zagrożenie karą nie przekraczało kary 8 lat pozbawienia wolności a orzeczona kara nie byłaby surowsza od roku pozbawienia wolności). Tego nie kwestionował także skarżący wnioskując o orzeczenie kary także innego rodzaju niż kara pozbawienia wolności. Dlatego też, zdaniem Sądu Okręgowego, kara 12 miesięcy ograniczenia wolności będzie karą, która umożliwi spełnienie jej celów i zadań kary przewidzianych w art. 53 kk. Sąd Odwoławczy wziął pod uwagę także stopień społecznej szkodliwości czynu i stopień zawinienia oskarżonej, które ocenił jako stosunkowo wysokie (czas popełnienia ciągu przestępstw umyślnych z kierunkowym nastawieniem na osiągniecie korzyści majątkowej, przy wykorzystaniu tej samej sposobności, wprowadzając w błąd pracowników MOPS i wykorzystując ich zaufanie do złożonych oświadczeń podających jednak nieprawdziwe dane umożliwiające uzyskanie pożądanych przez oskarżoną decyzji). Okoliczności popełnienia czynów wyczerpujących znamiona z trzech przepisów ustawy pozostających w realnym zbiegu również przemawiały za zastosowaniem surowszej kary. Na stopień zawinienia wpływają wszelkie okoliczności, które decydują o zakresie swobody sprawcy w wyborze i realizacji zachowania zgodnego z prawem, a w tym możliwość rozpoznania znaczenia czynu, możliwość podjęcia decyzji zgodnej z prawem i możliwość faktycznego sterowania swoim postępowaniem. Stopień winy najściślej zależy od stanu poczytalności, a okoliczności sprawy nie wskazują by oskarżona miała ją ograniczoną bądź zniesioną. Stopień zawinienia, który limituje górną granicę dolegliwości kary, należy odnieść indywidualnie do sposobu, okoliczności popełnienia przez oskarżoną stanowiących ciąg przestępstw, stosownie do ustaleń poczynionych w wyroku. Względy, na społeczne oddziaływanie kary, oznaczają potrzebę wymierzenia takich kar, które odpowiadają społecznemu poczuciu sprawiedliwości, dają gwarancję skutecznego zwalczania przestępczości, tworzą atmosferę zaufania do obowiązującego systemu prawnego i potępienia, a nie współczucia dla ludzi, którzy to prawo łamią. Zauważyć trzeba, iż sąd wymierzając karę jest zobowiązany brać pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do oskarżonej, czyli tzw. dyrektywę prewencji indywidualnej, a więc takiego oddziaływania na nią, aby nie naruszała w przyszłości porządku prawnego. Ponadto niezmiernie ważne jest, aby reakcja karna skupiając się na sprawcy była efektywna. Sąd Odwoławczy nie podzielił zatem poglądu przyjętego przez Sąd Rejonowy, że wobec oskarżonej można poprzestać na orzeczeniu kary najłagodniejszego rodzaju i to w dolnym wymiarze tej kary. Zastosowanie wobec niej środka kompensacyjnego i braku dostatecznie dolegliwej kary, zamiast korygować osobowość oskarżonej, utwierdziłoby ją w przekonaniu o bezkarności, wręcz możliwości uzyskania swoistego „kredytowania”, a więc utrwalałoby jej negatywną postawę, zamiast ją eliminować. W ocenie Sądu Odwoławczego, dopiero orzeczona kara ograniczenia wolności, pozwala przypuszczać, iż spełni ona wobec oskarżonej cele wychowawcze i zapobiegawcze. Kara, zgodnie z dyrektywami sądowego wymiaru kary określonymi w art. 53 § 1 i 2 kk, winna czynić zadość dyrektywie współmierności kary do stopnia społecznej szkodliwości czynu i stopnia zawinienia oraz celom zapobiegawczym i wychowawczym wobec sprawcy (prewencja indywidualna) a także potrzebom w zakresie prawidłowego kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, tj. tzw. społecznego oddziaływania kary (prewencja ogólna). Społeczna szkodliwości czynów stanowiących ciąg przestępstw wyraża łączną miarę przestępczego zachowania oskarżonej, obejmującą elementy przedmiotowe poszczególnych występków wchodzących w skład ciągu (rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej szkody, sposób i okoliczności popełnienia poszczególnych czynów) i podmiotowe (zamiar główny – kierunkowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej). W społecznej szkodliwości wyraża się przede wszystkim stopień naruszenia, względnie zagrożenia dla dóbr chronionych prawem, a w które oskarżona swoim zachowaniem godziła. Ocena podmiotowa wyraża z kolei sposób jej działania, wskazujący na stopień nasilenia złej woli względem norm prawnych, a więc i prawdopodobieństwo ponownego zagrożenia społeczeństwu, istotne dla wybrania dyrektywy prewencyjnej wymiaru kary (powtarzające się zachowania, uzyskiwanie okresowe nienależnych świadczeń, do uzyskania których oskarżona wykorzystywała zaufanie pracowników MOPS-u składając nieprawdziwe oświadczenia). To zaś w przypadku oskarżonej jest wysokie. Powyższe przesłanki powodują, iż przypisane oskarżonej czyny kwalifikowane z art. 286 § 1 kk, 233 § 6 kk i art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk cechuje wysoki stopień społecznej szkodliwości, co zwiększa popełnienie ich w warunkach z art. 91 § 1 kk. Oskarżona godziła bowiem w dobra prawnie chronione, wprowadzając w błąd poprzez złożenie nieprawdziwych oświadczeń odnośnie do warunków uprawniających ją do uzyskania dopłat, czyniła to wielokrotnie, uzyskując korzystne dla niej decyzje i korzystając z przyznawanych środków pomocowych w dłuższym okresie czasu, co niewątpliwie winno mieć zasadnicze znaczenie dla wymierzenia jej kary. To też domaga się orzeczenia wobec oskarżonej kary surowszej niż ta orzeczona przez Sąd I instancji. Kształtując karę sąd winien oczywiście baczyć także, aby ukształtowana dolegliwość nie przekraczała stopnia winy sprawcy, który najściślej zależy od stanu jego świadomości bezprawności i zdolności kierowania swoim postępowaniem. Oskarżona w czasie czynu miała zachowane dyspozycje poczytalności, tak zdolność rozpoznania znaczenia czynu, jak i pokierowania swoim postępowaniem. Brak w realiach sprawy szczególnych okoliczności pomniejszającej stopień jej winy. Jedyną okolicznością usprawiedliwiającą w pewnym sensie zachowanie oskarżonej jest jej sytuacja materialna. Prewencja indywidualna nie przesądza liberalizmu przy orzekaniu kary (wyrok SN z dnia 28 lutego 1995 r., III KRN 211/94). Natomiast społeczne oddziaływania kary, potrzeba prawidłowego kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, jako jeden z celów kary jest podyktowane potrzebą przekonania społeczeństwa o nieuchronności kary za naruszenie dóbr chronionych prawem i nieopłacalności godzenia w te dobra, wzmożenia poczucia odpowiedzialności, ugruntowania poszanowania prawa i wyrobienia właściwego poczucia sprawiedliwości, co oznacza potrzebę wymierzania takich kar, które odpowiadają społecznemu poczuciu sprawiedliwości, dają gwarancję skutecznego zwalczania przestępczości oraz tworzą atmosferę zaufania do obowiązującego systemu prawnego. Chodzi tu o to, aby nawet osoby skazane wdrażać do poszanowania zasad współżycia społecznego oraz do przestrzegania porządku prawnego. Tak argumentując Sąd podzielił stanowisko prokuratora, iż wymierzona A. W. kara grzywny razi swoją łagodnością i w uwzględnieniu w części apelacji w miejsce kary grzywny za przypisany ciąg przestępstw orzekł przy zastosowaniu art. 37a § 1 kk i art. 91 § 1 kk na podstawie art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 4 § 1 kk karę 12 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 24 godzin w stosunku miesięcznym. Tak zaś ukształtowana kara jest karą współmierną do stopnia społecznej szkodliwości czynów przypisanych oskarżonej pozostających w ciągu przestępstw i nie przekracza stopnia jej winy, a jako taka winna właściwie spełnić swoje zadania w zakresie społecznego oddziaływania kary i cele szczególno-prewencyjne. Nie będzie odbierana przez oskarżoną jako nadmiernie uciążliwa, ze względu na długotrwałość obowiązku pracy określonego w maksymalnym jego wymiarze w stosunku miesięcznym. Zatem orzeczona w niższym niż postulowana przez oskarżyciela wymiarze będzie postrzegana jako sprawiedliwa sankcja.

Wobec zmiany wymierzonej wobec oskarżonej kary konieczne było uchylenie orzeczenia opartego na art. 627 kpk obejmującego zasądzenie od oskarżonej kosztów sądowych, na których wysokość wpływał także rodzaj i rozmiar orzeczonej kary znajdujący odbicie w zasądzonej opłacie (pkt I.c sentencji wyroku). Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wskazuje na sytuację rodzinną oskarżonej (wdowa, nie posiadająca dzieci) i materialną (bez majątku, zatrudnienia dorywcze, na umowy krótkoterminowe, przy pracach fizycznych, nisko wynagradzanych). Wprawdzie A. W. nie posiada nikogo na utrzymaniu, to jednak musi również w pełni samodzielnie się zapewnić sobie środki na utrzymanie, przy stosunkowo niskich – często nieregularnych dochodach i jednocześnie braku możliwości uzyskania wyższych dochodów (wiek, wykształcenie, stan zdrowia). Te okoliczności uzasadniają skorzystanie z dyspozycji art. 624 § 1 kpk, uznając iż poniesienie kosztów sądowych byłoby dla oskarżonej zbyt uciążliwe.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III

Wobec uwzględnienia w części apelacji oskarżyciela publicznego wniesionej na niekorzyść oskarżonej A. W., na podstawie art. 627 kpk w zw. z art. 636 § 1 kpk i art. 634 kpk oraz art. 10 ustawy o opłatach w sprawach karnych (Dz.U. z 2023 r., poz. 123 ze zm.), koszty procesu za postępowanie odwoławcze obciążają oskarżoną. Mając jednak na względzie trudną sytuację materialną oskarżonej szczegółowo wskazaną w pkt 5.2 uzasadnienia, korzystając z dyspozycji art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 634 kpk i art. 17 ust 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych Sąd Odwoławczy zwolnił oskarżoną A. W. od uiszczenia kosztów sądowych za obie instancje, a poniesionymi w tym zakresie wydatkami obciążył Skarb Państwa.

7.  PODPIS

SSO Grzegorz Maciejowski SSO Grażyna Artymiak SSO Wioletta Zawora

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Oskarżyciel publiczny

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 28 października 2024 r. (sygn.. akt II K 79/24)

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana