Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rzeszowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie Wydział II Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Waldemar Nycz

Sędziowie: SSO Piotr Popek

SSR del. do SO Anna Romańska (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Ewa Gronko

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie - Zbigniewa Husa

i oskarżycielek posiłkowych B. L. (1), B. R. (1)

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 lutego 2014 r.

sprawy O. L.

oskarżonej o przestępstwo z art. 207 § 1 kk, art. 190 § 1 kk w zw. z art. 12 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie

z dnia 9 lipca 2013 r., sygnatura akt II K 319/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że

a. orzekając w granicach zarzutu z pkt. I aktu oskarżenia ustala, że oskarżona O. L. w czerwcu 2007 szarpiąc K. R. naruszyła jego nietykalność cielesną, co stanowiłoby występek z art. 217 § 1 kk, na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 kpk postępowanie karne o ten czyn u m a r z a j ą c, a na podstawie art. 632 pkt 2 kpk kosztami sądowymi w tej części obciążając Skarb Państwa.

b. dokonuje korekty opisu przypisanego oskarżonej czynu z art. 190§1 kk w zw. z art. 12 kk w ten sposób, że ustala czas popełnienia czynu od bliżej nieustalonego dnia nie wcześniej, niż 18 września 2004r. do dnia 6 lipca 2009r.,

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

III.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata G. D. – Kancelaria Adwokacka w R. kwotę 516,60 zł (pięćset szesnaście złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżycielce posiłkowej B. L. (1) z urzędu,

IV.  zwalnia oskarżoną O. L. od obowiązku zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

Sygn. akt II Ka 655/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9.07.2013 r., sygn. akt II K 319/12, Sąd Rejonowy w Rzeszowie uznał oskarżoną O. L. za winną tego, że w czerwcu 2007 szarpiąc K. R. naruszyła jego nietykalność cielesną tj. popełnienia występku z art. 217 § 1 kk i na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 kpk umorzył postępowanie karne w tym zakresie a kosztami postępowania w tej części obciążył Skarb Państwa.

Ponadto, tym samym wyrokiem Sąd I instancji uznał w/w oskarżoną za winną tego, że w okresie od 2004 r. do lipca 2009 r. w B., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, groziła pozbawieniem życia i uszkodzeniem ciała B. L. (1), przy czym groźby te wzbudziły u zagrożonej uzasadnianą obawę, że będą spełnione, tj. przestępstwa z art. 190 § 1 kk w związku z art. 12 kk i skazał ją na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 69 § 1 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk Sąd warunkowo zawiesił oskarżonej wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres próby 2 lat.

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonej O. L.. Wyrokowi zarzucił:

V.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a mianowicie:

⚫

art. 4 KPK, art. 7 KPK, w zw. z art. 410 KPK poprzez naruszenie zasady obiektywizmu i swobodnej oceny dowodów oraz dokonanie oceny ich wiarygodności z pominięciem wszystkich okoliczności ujawnionych w sprawie, a w szczególności:

- poprzez uznanie za niewiarygodne wyjaśnień oskarżonej w części dotyczącej okoliczności związanych z zarzucanymi czynami, w sytuacji gdy są one spójne, rzeczowe, zgodne z zasadami doświadczenia życiowego i znajdują potwierdzenie w sposób pośredni i bezpośredni w treści innych dowodów zgromadzonych w sprawie,

- poprzez uznanie za w pełni wiarygodne zeznań świadków: B. L. (1), B. R. (2) i M. M. w zakresie okoliczności dotyczących przestępstw przypisanych oskarżonej zaskarżonym wyroku, w sytuacji gdy są one spójne, ogólnikowe, sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego i nie znajdują jednoznacznego potwierdzenia w treści innych dowodów zgromadzonych w sprawie,

- poprzez uznanie za niewiarygodne zeznań świadków: M. K., Z. K., A. M., S. W., R. K. i R. P. w zakresie okoliczności dotyczących przestępstw przypisanych oskarżonej w zaskarżonym wyroku, w sytuacji gdy są one spójne, rzeczowe, zgodne z zasadami doświadczenia życiowego i znajdują potwierdzenie w sposób pośredni i bezpośredni w treści innych dowodów zgromadzonych w sprawie,

⚫

art. 424 § 1 KPK poprzez brak prawidłowego uzasadnienia oceny wiarygodności zeznań świadka B. L. (2), polegający na braku merytorycznej argumentacji przyjętego stanowiska sądu w kontekście ogólnikowego charakteru składanych przez tego świadka zeznań - co miało wynikać rzekomo z urazem głowy, na których się powoływał - w sytuacji gdy z okoliczności i akt sprawy wynika, że B. L. (2) jest w pełni zorientowana auto i allopsychiczne, jak również biegły nie rozpoznał u niej zaburzeń pamięci,

⚫

art. 413 § 2 pkt 1 KPK poprzez nieprecyzyjne określenie czasokresu zarzuconego oskarżonej czynu przestępnego, a to opisanego w pkt II wyroku, polegające na uznaniu, że oskarżona kierowała groźby karalne wobec B. L. (1) w okresie od 2004 roku do lipca 2009 roku, w sytuacji gdy sąd ustala jednocześnie, że oskarżona po raz ostatni wypowiadała groźby w dniu 6 lipca 2009 roku jak również sąd nie konkretyzuje pierwszego jednostkowego zachowania O. L.,

VI.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, który miał wpływ na jego treść, poprzez uznanie przez Sąd, że oskarżona dopuściła się przestępstwa opisanego w pkt II wyroku oraz przestępstwa z art. 217 § 1 KK
na szkodę K. R. w sytuacji gdy prawidłowa ocena zgromadzonych
w sprawie dowodów prowadzi do przekonania, że wyżej wymieniona swoim zachowaniem nie wyczerpała znamion opisanych wyżej czynów.

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonej
od przypisanych jej czynów ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości
i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, co następuje:

Zarzuty apelacji obrońcy jedynie w niewielkim zakresie zasługują na uwzględnienie, co skutkowało jedynie częściową zmianą zaskarżonego wyroku.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących pierwszego z czynów objętych aktem oskarżenia, zwrócić należy uwagę , że jak wynika z uzasadnienia wyroku I instancji Sąd uznał , iż zachowania przedsięwzięte przez oskarżoną wobec B. R. (1), M. R. i ich dzieci w okresie od września 2004r. do 15 lipca 2009 r. nie wyczerpują znamion przestępstwa znęcania stypizowanego w art. 207 § 1 kk, jednocześnie Sąd ustalił, iż zachowanie O. L. przedsięwzięte wobec K. R. w czerwcu 2007 r. wyczerpało znamiona przestępstwa z art. 217 § 1 kk, przy czym z uwagi na przedawnienie karalności tego czynu, Sąd na zasadzie art. 17 § 1 pkt 6 kpk umorzył postępowanie w tej części .

Przedawnienie jest negatywną przesłanką prowadzenia dalszego postępowania karnego i uznania oskarżonej winną tego czynu.

Postępowanie należy umorzyć w sytuacji, gdy nastąpiło przedawnienie karalności, ale tylko wtedy, gdy nie ma od razu podstaw do uniewinnienia oskarżonego z braku czynu lub braku znamion czynu albo braku winy. Umorzenie z racji przedawnienia wchodzi też zawsze w rachubę, gdyby kwestie istnienia czynu, jego znamion i odpowiedzialności wymagały dalszego dowodzenia, gdyż postępowaniu w tej materii stoi już na przeszkodzie przedawnienie karalności. (tak też w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2002 r IV KKN 264/99 LEX nr 54407)

Owszem w ustaleniach faktycznych Sądu I instancji znalazła miejsce część dotycząca przebiegu zajścia między oskarżoną a K. R.. Ustalenia te należy uznać za prawidłowe podjęte w oparciu o wskazane przez Sąd Rejonowy dowody właściwie ocenione wg reguł art. 7 kpk. Zeznania B. R. (1) w tym zakresie są istotnie konsekwentne, logiczne, zgodne z doświadczeniem życiowym. Świadek przesłuchiwana kolejno ujmowała inaczej szczegóły zdarzenia, ale niezmiennie podawała, że oskarżona szarpała jej syna. Zarzut, że pokrzywdzona nie wykluczyła, że O. L. mogła wtedy nieść kawę, nie znajduje oparcia w cytowanym przez obrońcę fragmencie zeznań. Stwierdzenie „Nie pamiętam, aby O. L. miała coś w rękach” nie jest jednoznaczne z tym aby tego nie wykluczała, a wręcz kontekst tej wypowiedzi wskazuje, że świadek temu zaprzeczyła. Świadek zaprzeczyła też temu wyraźnie słuchana ponownie (k.578).

Zeznania A. M. (k.223) mogą wskazywać zresztą, że zdarzenie podczas którego oskarżona miała nieść kawę mogło mieć miejsce latem 2009r. a więc mogło to być inne zdarzenie niż to ustalone przez Sąd z czerwca 2007r.

Mając na uwadze powyższe nie ma racji skarżący, że rozstrzygnięciem w tym przedmiocie powinno być uniewinnienie, gdyż nie ma podstaw do uniewinnienia oskarżonej z braku czynu lub braku znamion czynu albo braku winy i słusznym jest umorzenie postępowania w sprawie tego czynu. Natomiast Sąd I instancji błędnie sformułował rozstrzygnięcie w tym przedmiocie ujmując je w sentencji wyroku tak, iż uznał oskarżoną O. L. za winną tego, że w czerwcu 2007 szarpiąc K. R. naruszyła jego nietykalność cielesną - tj popełnienia występku z art. 217 § 1 kk.

Dlatego też Sąd odwoławczy po pierwsze zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że orzekając w granicach zarzutu z pkt. I aktu oskarżenia ustalił, że oskarżona O. L. w czerwcu 2007 szarpiąc K. R. naruszyła jego nietykalność cielesną, co stanowiłoby występek z art. 217 § 1 kk, na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 kpk postępowanie karne o ten czyn umarzając, a na podstawie art. 632 pkt 2 kpk kosztami sądowymi w tej części obciążając Skarb Państwa.

W zakresie drugiego z czynów i zarzutów z nim związanych Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutów apelacji dotyczących oceny materiału dowodowego.

Analiza apelacji wskazuje, że obrońca upatruje złamania zasady z art. 4 k.p.k. w fakcie oparcia ustaleń faktycznych przez sąd pierwszej instancji na dowodach niekorzystnych dla oskarżonej, w szczególności na zeznaniach B. L. (1), B. R. (2), oraz nieuwzględnienia wyjaśnień O. L., w których zaprzeczała swemu sprawstwu.

Należy wyraźnie podkreślić, że odrzucenie przez Sąd pewnych dowodów, przy jednoczesnym uwzględnieniu innych dowodów stanowi uprawnienie Sądu dokonującego ustaleń faktycznych z pełnym uwzględnieniem zasady swobodnej oceny dowodów i nie może być uznane za przejaw złamania zasady obiektywizmu. Podobnie odmówienie wiary zeznaniom określonych świadków, czy też wyjaśnieniom oskarżonego, nie może być utożsamiane z pominięciem okoliczności, których te dowody dotyczą i nie jest wyrazem złamania zasady bezstronności Sądu.

Okoliczność, że pokrzywdzona B. L. (1) nie była w stanie w większości umiejscowić opisywanych przez siebie zdarzeń w czasie, nie świadczy bynajmniej o niewiarygodności jej zeznań. Zwrócić należy uwagę, że deklarowana niepamięć szczegółów przede wszystkim dotyczy odleglejszych czasowo zdarzeń, a im bliżej przesłuchania pokrzywdzonej tym więcej konkretnych zajść z oskarżoną pokrzywdzona była w stanie opisać. Powoływała się przy tym na kłopoty z pamięcią z powodu stanu chorobowego, ale i bez odwołania się do takiej przyczyny, jest przecież zgodne z doświadczeniem życiowym to, że z biegiem czasu szczegóły zajść zacierały się w pamięci świadka, również z uwagi na podobieństwo szeregu zdarzeń, w trakcie których przede wszystkim chodziło o pretensje na tle majątkowym. Ponadto brak precyzji w tym przypadku świadczy na korzyść świadka, gdyż świadek ewidentnie nie przygotowywała ich treści, składała zeznania spontanicznie, dopiero w trakcie kolejnych zeznań korzystała z notatek.

Odnośnie tego, że pierwotnie na etapie postępowania przygotowawczego B. L. (1) zeznała, że groźby podczas zdarzenia z dnia 6.07.2009r. kierował J. L., a następnie, przesłuchiwana przed Sądem, podała, że groźby kierowała O. L., to zgodnym z doświadczeniem życiowym jest to, że składając pierwsze zeznania pokrzywdzona mogła skupić się na opisie zachowania J. L., a dopiero na rozprawie przypomniała sobie i podała wypowiedzi O. L. , tym bardzej że oskarżona miała je kierować nie bezpośrednio do B. L. (1) tylko do jej córki.

Odnośnie oceny dowodów dotyczących zajścia z 7.01.2008r. należy również uwzględnić przy ocenie różnic w zeznaniach B. L. (1) to , że słowa odebrane jako groźba miały być kierowane do J. L. i stąd w pierwotnych zeznaniach pokrzywdzona nie konkretyzowała tej wypowiedzi. Nie sposób się zgodzić z forsowaną przez obrońcę tezą, że stwierdzenie „Wypierdol tę kurwę stąd na zbitą mordę” nie może być odczytywane jako skonkretyzowana groźba. Słowa te wszak wskazują na zagrożenie co najmniej naruszenia nietykalności cielesnej pokrzywdzonej jako środka wiodącego do pozbycia się jej z posesji.

Obrońca podniósł również, że zeznania B. L. (1) w niewielkim stopniu zostały poparte zeznaniami córki i zięcia , gdyż posiadali oni w tym zakresie znikomą wiedzę. Tymczasem B. R. (1), zeznała, że oskarżona wielokrotnie kierowała groźby karalne wobec jej matki, to, że nie potrafiła przywołać w pamięci konkretnych przykładów takich zachowań, podobnie jak w przypadku samej pokrzywdzonej jest zrozumiałe, wziąwszy pod uwagę to, że B. R. (1) zgodnie z doświadczeniem życiowym przede wszystkim skupiała się na własnych relacjach z ojcem i macochą, na konflikcie majątkowym, dotyczącym gospodarowania we wspólnie zamieszkałym domu.

To, że M. R. oświadczył, że nie był on bezpośrednim świadkiem gróźb kierowanych przez oskarżoną wobec jego teściowej jest zrozumiałe, gdyż świadek jak sam podał nie przebywał w domu podczas większości zajść między jego żoną i teściową a oskarżoną i zna ich przebieg z relacji w szczególności swoich dzieci. Spojrzenie na całokształt zeznań B. L. (1), B. R. (1) i M. R. w zakresie gróźb wobec B. R. (3) wskazuje, że nie uzgadniali oni między sobą wersji zdarzeń, każdy z nich złożył niezależne od siebie zeznania, a różnice między nimi wynikają przede wszystkim z wielości zdarzeń, skupiania się każdego z nich na innym aspekcie sporu i przede wszystkim na własnej osobie,

W świetle doświadczenia życiowego w tym procesowego to, że sąsiedzi i znajomi oskarżonej oświadczyli, że nigdy nie byli świadkami negatywnych zachowań O. L. względem B. L. (1), jak również o takich zachowaniach w ogóle nie słyszeli, nie może deprecjonować zeznań B. L. (1) i B. R. (1), gdyż najczęściej takie osoby nie są w ogóle świadkami konfliktów rodzinnych rozgrywających się „w cztery oczy”, a także będąc powołanymi na świadków obrony starają się przedstawić oskarżoną w lepszym świetle niż to w rzeczywistości było.

Fakt, iż z zeznań f-szy policji wynika, że interwencje nie dotyczyły gróźb karalnych wypowiadanych przez oskarżoną, natomiast ich przedmiotem były nieporozumienia pomiędzy J. L. a pokrzywdzonymi również nie wpływa negatywnie na ocenę zeznań świadków dokonaną przez Sąd, Przede wszystkim bowiem zarzewiem konfliktu były spory na tle majątkowym i reakcji Policji w tych sprawach oczekiwały strony.

Nietrafny jest podniesiony w apelacji prokuratora zarzut dopuszczenia się przez Sąd I instancji obrazy przepisu art. 410 k.p.k. Zasada wyrażona w art. 410 k.p.k., iż podstawę wyroku stanowi całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy nakłada na sąd obowiązek uwzględnienia przy wyrokowaniu całokształtu tych okoliczności. Sąd ferując wyrok nie może wydać go na podstawie części ujawnionego materiału dowodowego, a musi on być wynikiem analizy całokształtu ujawnionych okoliczności, a więc tych, które tezę oskarżenia potwierdzają, jak i tych, które ją podważają. Dopiero bowiem wszechstronna ocena wszystkich dowodów i wynikających z nich okoliczności może doprowadzić do wykrycia prawdy i poczynienia prawidłowych w tym zakresie ustaleń (wyrok SN z 16.02. 1977 r., IV KR 320/07, OSNPG 1977, Nr 7, poz. 62; wyrok SN z 14.06.1984 r., I KR 120/84, OSNPG 1984, Nr 12, poz. 115; wyrok SN z 1.02.1996r., III KRN 191/95, Prok. i Pr. 1996, Nr 7-8, poz. 11).

Tak właśnie postąpił w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy , co nie tylko umożliwia kontrolę odwoławczą zaskarżonego wyroku, ale też upoważnia do stwierdzenia, iż został on wydany w oparciu o całokształt materiału dowodowego ujawnionego w toku rozprawy głównej, a przedstawiona w uzasadnieniu orzeczenia ocena dowodów ma wszechstronny charakter, prowadząc do wykrycia prawdy i poczynienia prawidłowych w tym zakresie ustaleń. Zwrócić uwagę należy, że Sąd Rejonowy nie był bezkrytyczny wobec zeznań świadków oskarżenia. Sąd ocenił zeznania biorąc pod uwagę zarówno okoliczności niekorzystne jak i korzystne dla oskarżonej. Tym samym nie jest zasadny zarzut obrazy art. 424 § 1 k.p.k. , a skoro ocena dowodów przez Sąd była zgodna z regułami kpk, to poczynione ustalenia faktyczne uznać należy za prawidłowe.

Słuszny natomiast okazał się zarzut naruszenia art. 413 § 2 pkt 1 kpk poprzez nieprecyzyjne określenie czasokresu przypisanego oskarżonej czynu przestępnego opisanego w pkt II wyroku. Otóż sąd ustalił, że oskarżona po raz ostatni wypowiadała groźby w dniu 6 lipca 2009 roku, co nie tylko uprawniało ale i zobowiązywało do precyzyjnego wskazania daty zakończenia czynu. Biorąc pod uwagę zgromadzony, oceniony jako wiarygodny materiał dowodowy Sąd I instancji powinien był również bliżej doprecyzować datę początkową przypisanego czynu. Z zeznań B. L. (1) wynika bowiem, że oskarżona zaczęła kierować wobec niej groźby karalne zaraz po zakończeniu okresu próby w sprawie o sygn. akt. II K 1372/01. Jak wynika z odpisów orzeczeń k.8-11. okres próby zakończył się 17 września 2004r. Pokrzywdzona nie wskazała konkretnej daty pierwszego zdarzenia ale konsekwentnie podawała, że było to w 2004r. po zakończeniu przedmiotowego okresu próby, a więc należało przyjąć, że oskarżona dopuściła się zarzucanego czynu od bliżej nieustalonego dnia nie wcześniej, niż 18 września 2004r.

Mając powyższe na uwadze Sąd odwoławczy po drugie zmienił zaskarżony wyrok dokonując korekty opisu przypisanego oskarżonej czynu z art. 190§1 kk w zw. z art. 12 kk w ten sposób, że ustalił czas popełnienia czynu od bliżej nieustalonego dnia nie wcześniej, niż 18 września 2004r. do dnia 6 lipca 2009r.

Odnosząc się do wymierzonej kary to uwzględnia ona stopień zawinienia i stopień społecznej szkodliwości czynu właściwie ocenione przez Sąd instancji, uwzględnia również przede wszystkim cel wychowawczy jaki powinna osiągnąć wobec oskarżonej i nie nosi cech niewspółmierności. Uzasadnienie wymiaru kary przedstawione przez Sąd Rejonowy nie wymaga uzupełnienia.

Mając na uwadze powyższe, poza koniecznością zmiany wyroku w omówionym zakresie w pozostałym zakresie Sąd Okręgowy utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Wydając orzeczenie Sąd Okręgowy oparł się na przepisach art. 437§1i2 kpk, art. 456 kpk.

Sąd na podstawie art. 29 ust. 1 Ustawy Prawo o adwokaturze zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata G. D. – koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżycielce posiłkowej B. L. (1) z urzędu, natomiast na podstawie art. 624§1 kpk, mając na uwadze sytuację materialną oskarżonej O. L. Sąd, zwolnił ją od obowiązku zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.